Z początkiem roku zmianie uległ zakres zbierania przez policję informacji o zamachach samobójczych. Modyfikacja formularza, za pomocą którego policja rejestruje zamachy samobójcze, to wynik współpracy funkcjonariuszy łódzkiej policji i ekspertów z Uniwersytetu Medycznego w Łodzi.
To efekt działań podjętych w ramach Porozumienia o współpracy, zawartego 15 kwietnia 2016 r. pomiędzy Komendantem Wojewódzkim Policji w Łodzi insp. Andrzejem Łapińskim oraz Rektorem Uniwersytetu Medycznego w Łodzi prof. dr hab. n.med. Radzisławem Kordkiem w zakresie przeciwdziałania zachowaniom suicydalnym, zwłaszcza wśród młodzieży. W 2015 roku policjanci odnotowali w województwie łódzkim ponad 900 przypadków tego rodzaju czynów lub ich prób, a w 2014 ponad 890 podobnych zachowań. 2016 rok odnotowano już 1012 przypadków samobójstw i usiłowań odebrania sobie życia.
Wszystkie te sytuacje skłoniły łódzką policję do prac nad modyfikacją przestarzałego druku rejestracyjnego. Realizowane one były pod patronatem prof. Agnieszki Gmitrowicz p.o. Kierownika Katedry Psychiatrii Uniwersytetu Medycznego w Łodzi. Początkowo swoim zakresem obejmowały wyłącznie woj. łódzkie, ale od 11 września 2016 r. ich ranga wzrosła.
Uchwałą nr 3/2016 Rady do spraw Zdrowia Publicznego, działającej przy Ministerstwie Zdrowia powołano Zespół roboczy do spraw prewencji samobójstw i depresji. Celem było zapewnienie wsparcia merytorycznego realizacji Narodowego Programu Zdrowia na lata 2016-2020, w zakresie zadań dotyczących zapobiegania depresji i samobójstwom. W skład Zespołu zostali powołani przedstawiciele środowisk naukowych zajmujących się suicydologią, policji, w tym Komendy Wojewódzkiej Policji w Łodzi reprezentowanej przez mł. insp. Tomasza Jędrzejczyka i sierż. sztab. Annę Kornacką oraz Głównego Urzędu Statystycznego.
Przedmiotem prac Zespołu była modyfikacja i dostosowanie gromadzonych przez policję danych o zamachach samobójczych do standardów Światowej Organizacji Zdrowia (WHO). Podjęte działania doprowadziły do wypracowania i uaktualnienia istniejącego formularza, który z dniem 1 stycznia 2017r., został wprowadzony na terenie całego kraju, pod nazwą ZGŁOSZENIE ZAMACHU/ZACHOWANIA SAMOBÓJCZEGO.
Bez wątpienia jest to znaczący krok w kierunku lepszego diagnozowania skali i charakterystyki zagrożenia zamachami samobójczymi. Dokładne rozpoznanie problemu to szansa na skuteczniejsze i celniejsze działania profilaktyczne. Docelowo Zespół roboczy do spraw prewencji samobójstw i depresji zmierzać będzie w kierunku stworzenia odrębnego systemu zbierania danych statystycznych, w którym policja nie będzie już gospodarzem, ale jednym z wielu podmiotów uprawnionych do pozyskiwania i przekazywania informacji o próbach samobójczych. Dane te dostarczałyby także wszystkie inne instytucje, które w ramach swojej działalności mogą posiadać wiedzę o zagrożeniu, w tym przede wszystkim służba zdrowia, pracownicy socjalni, placówki oświatowo-wychowawcze, wojsko, służba więzienna itp.
Źródło: KWP w Łodzi
Komentarze
[ z 2]
Trzeba coś zrobić, żeby ten przykry trend wzrastającej liczby samobójstw udało się zastopować. Bez tego trudno byłoby mieć nadzieję, że te niechlubne statystyki zaczną się poprawiać. Mam nadzieję, że wcześniej czy później będzie to miało miejsce, ale na chwile obecną trzeba przede wszystkim skupić się na działaniach, które pozwoliły by na poprawę dostępu do psychologów i psychiatrów dzięki czemu pojawiłaby się nadzieja na lepszą diagnostykę zaburzeń psychicznych i przeciwdziałanie pogłębianiu problemów. Trudno będzie sprostać wyzwaniu, ale nikt nie powinien mieć wątpliwości, że jest to bardzo potrzebne. I to jak najszybciej by dalsze problemy się nie pogłębiały doprowadzając człowieka do stanu w którym gotowy jest targnąć się na własne życie. Wierzę głęboko w to, że wcześniej czy później uda się coś w tych kwestiach zmienić i że ludzie zaczną sami w przypadku pojawiających się kłopotów ze zdrowiem psychicznym poszukiwać wsparcia u najbliższych, a równocześnie także pomocy u doświadczonego specjalisty który przyniesie nadzieję na poprawę sytuacji i zażegnanie kłopotów.
Często zdarza się, że działanie kilku czynników ryzyka kumuluje się, nasilając u danej osoby skłonność do zachowań samobójczych. Do czynników ryzyka związanych z systemem służby zdrowia i generalnie ze społeczeństwem należą: trudności z dostępem do opieki zdrowotnej i uzyskiwaniem potrzebnych świadczeń zdrowotnych, łatwa dostępność środków umożliwiających popełnienie samobójstwa, niewłaściwy sposób informowania o samobójstwach przez media, które z takich przypadków robią sensację, zwiększając przez to ryzyko samobójstw „naśladowczych”, oraz stygmatyzowanie osób szukających pomocy z powodu zachowań samobójczych lub problemów ze zdrowiem psychicznym czy nadużywaniem substancji psychoaktywnych. Do czynników ryzyka związanych ze społecznością i relacjami interpersonalnymi należą: wojna i klęski żywiołowe, stresy akulturacji (doznawane np. przez rdzennych mieszkańców lub uchodźców), dyskryminacja, poczucie izolacji, molestowanie, przemoc, konfliktowe związki. Natomiast czynniki ryzyka na poziomie indywidualnym obejmują: wcześniejsze próby samobójcze, zaburzenia psychiczne, szkodliwe picie alkoholu, straty finansowe, przypadki samobójstw w rodzinie. Istnieją trojakiego rodzaju strategie przeciwdziałania tym czynnikom. „Uniwersalne” strategie zapobiegania, kierowane do całej populacji, mogą mieć na celu zwiększenie dostępności opieki zdrowotnej, promocję zdrowia psychicznego, redukowanie szkodliwego picia alkoholu, ograniczenie dostępu do środków umożliwiających popełnienie samobójstwa oraz promowanie odpowiedzialnego sposobu informowania o samobójstwach w środkach masowego przekazu. „Wybiórcze” strategie zapobiegania kierowane są do grup podwyższonego ryzyka, np. do ludzi, którzy doznali traumy czy molestowania, dotkniętych przez konflikt czy katastrofę, uchodźców lub migrantów oraz do osób w żałobie z powodu samobójstwa kogoś bliskiego. Strategie te polegają na szkoleniu „strażników” (gatekeepers) asystujących osobom z grupy ryzyka oraz na udzielaniu pomocy przez takie służby jak telefony zaufania dla osób z problemami. Strategie „ze wskazaniem” – przeznaczone dla konkretnych zagrożonych osób przy wsparciu społeczności lokalnej – obejmują utrzymywanie kontaktów z pacjentami wypisywanymi z placówek opieki zdrowotnej, kształcenie i szkolenie pracowników służby zdrowia, poprawę rozpoznawania zaburzeń psychicznych i związanych z używaniem substancji psychoaktywnych, a także metody postępowania w takich przypadkach. Działania zapobiegawcze można wzmocnić przez wspieranie czynników chroniących, takich jak: silne związki interpersonalne, własny system przekonań, pozytywne strategie radzenia sobie ze stresem. W ciągu ostatnich kilkudziesięciu lat ogromnie wzrosła wiedza o zachowaniach samobójczych. Badania naukowe wykazały na przykład, w jak wielkim stopniu zachowania samobójcze zdeterminowane są przez wzajemne oddziaływanie czynników biologicznych, psychologicznych, społecznych, środowiskowych i kulturowych. Równocześnie badania epidemiologiczne pomogły zidentyfikować wiele czynników ryzyka i czynników chroniących przed samobójstwem zarówno w populacji ogólnej, jak i w grupach zagrożonych. Stwierdzono również różnorodność kulturową w odniesieniu do ryzyka samobójstwa, przy czym zależność ta jest dwukierunkowa – kultura może zarówno zwiększać ryzyko zachowań samobójczych, jak i przed nim chronić. W kwestii polityki wiadomo obecnie, że 28 państw ma narodową strategię zapobiegania samobójstwom oraz że Światowy Dzień Zapobiegania Samobójstwom organizowany przez Międzynarodowe Towarzystwo Zapobiegania Samobójstwom obchodzi się na całym świecie co roku 10 września. Powstało wiele jednostek badawczych zajmujących się samobójstwami, prowadzone są kursy uniwersyteckie na temat samobójstwa i zapobiegania samobójstwom. Pomocy praktycznej udzielają niebędący specjalistami pracownicy służby zdrowia, przyczyniając się do poprawy diagnozowania zachowań samobójczych i prowadzenia takich przypadków. W wielu miejscach powstały grupy samopomocowe, a przeszkoleni wolontariusze pomagają udzielać porad online i przez telefon. W ciągu ostatniego półwiecza w wielu krajach dokonano depenalizacji samobójstwa, uznając, że nie jest ono przestępstwem, co znacznie ułatwia poszukiwanie pomocy osobom ze skłonnościami samobójczymi. Systematyczna praca nad kompleksową odpowiedzią kraju w sprawie samobójstw prowadzi do stworzenia narodowej strategii zapobiegania samobójstwom. Narodowa strategia świadczy o zaangażowaniu i zobowiązaniu się rządu danego kraju do pracy nad problemem samobójstw. Na typową strategię narodową składa się wiele strategii prewencyjnych, takich jak: nadzór (gromadzenie danych statystycznych o samobójstwach), ograniczanie środków umożliwiających popełnienie samobójstwa, wytyczne dla mediów, redukcja stygmatyzacji i zwiększanie świadomości społecznej, a także prowadzenie szkoleń dla pracowników sektorów zdrowia i edukacji, policji i innych służb. Do strategii tych zalicza się też świadczenie usług w ramach interwencji kryzysowej i postwencji (wspieranie osób po samobójczej śmierci kogoś bliskiego). Najważniejszym elementem budowania narodowej strategii zapobiegania samobójstwom jest uczynienie z prewencji samobójstw priorytetu wielosektorowego, obejmującego nie tylko w sektor zdrowia, lecz także sektory: edukacji, zatrudnienia, opieki społecznej, wymiaru sprawiedliwości i inne. Strategia powinna być dostosowana do specyfiki kulturowej i społecznej danego kraju, w ramach kompleksowego podejścia ustalając i przyjmując najlepsze praktyki i interwencje oparte na dowodach naukowych. Należy dokonać alokacji zasobów umożliwiających osiąganie celów zarówno krótko- i średnioterminowych, jak i odległych w czasie, długofalowych. Niezbędne jest efektywne planowanie; sama strategia wymaga regularnej ewaluacji, a wyniki ewaluacji powinno się uwzględniać przy planowaniu dalszej działalności. W krajach, w których nie ma jeszcze w pełni rozwiniętej kompleksowej strategii narodowej, jej brak nie powinien być przeszkodą we wdrażaniu celowanych programów prewencji samobójstw, ponieważ takie programy mogą stanowić część odpowiedzi kraju. Ich celem jest identyfikacja grup zagrożonych samobójstwem oraz poprawa dostępu tych grup do świadczeń i zasobów. Ministrowie zdrowia mają ważne zadania: nie tylko odgrywają rolę kierowniczą, lecz także skupiają wokół siebie interesariuszy z innych sektorów w swoim kraju. W krajach, w których nie ma jeszcze prewencji samobójstw, należy położyć nacisk na wyszukiwanie interesariuszy i podejmowanie działań tam, gdzie potrzeby są najpilniejsze lub gdzie istnieją już jakieś zasoby. Na tym etapie ważne jest również udoskonalanie nadzoru (gromadzenia danych statystycznych o samobójstwach). W krajach, w których prowadzi się w jakiejś formie prewencję samobójstw, analiza sytuacji może pokazać, co już istnieje i gdzie są luki, które należy zapełnić. W państwach, które opracowały już relatywnie kompleksową strategię narodową, należy się skupić na jej ewaluacji i ulepszaniu, aktualizacji posiadanej wiedzy przez uwzględnianie nowych danych, z naciskiem na skuteczność i wydajność. Posuwając się naprzód – trzeba brać pod uwagę dwie kwestie. Po pierwsze, działania ukierunkowane na zapobieganie samobójstwom należy prowadzić w tym samym czasie co zbieranie danych. Po drugie, nawet jeśli ma się poczucie, że kraj nie jest jeszcze gotowy na to, żeby mieć narodową strategię zapobiegania samobójstwom, to proces konsultacji z interesariuszami w sprawie takiej strategii często wzbudza zainteresowanie i stwarza gotowość do zmian w środowisku. Proces tworzenia narodowej strategii prowadzi do zaangażowania i wywołuje poczucie zobowiązania interesariuszy, zachęca do publicznej debaty o stygmatyzacji, grupy zagrożone zostają zidentyfikowane, określa się priorytety badań naukowych, a także zwiększa świadomość opinii publicznej i mediów. Postępy prac nad strategią można oceniać za pomocą takich miar, jak: – procentowy spadek współczynnika samobójstw; – liczba interwencji, które skutecznie zapobiegły samobójstwom; – zmniejszenie liczby osób hospitalizowanych po próbie samobójczej. W krajach, które kierują się przyjętym przez Światową Organizację Zdrowia (WHO) Planem Działań na rzecz Zdrowia Psychicznego na lata 2013–2020 (1), za cel można przyjąć obniżenie współczynnika samobójstw o 10%. Wiele krajów będzie chciało obniżyć ten współczynnik jeszcze bardziej. Co ważne, na dłuższą metę redukcja ryzyka tylko częściowo prowadzi do spadku liczby samobójstw. Promowanie czynników pozytywnych pomaga zbudować przyszłość – przyszłość, w której organizacje w społecznościach lokalnych wspierają potrzebujących pomocy i kierują ich do właściwych placówek, rodziny i kręgi towarzyskie wzmacniają odporność swoich bliskich i skutecznie interweniują, aby im pomóc, w społeczeństwie zaś powstaje klimat zachęcający do debaty publicznej – klimat, w którym poszukiwanie pomocy nie jest już tematem tabu. Samobójstwa zbierają obfite żniwo. Co roku ponad 800 tys. osób umiera z powodu samobójstwa, które stanowi drugą najczęstszą przyczynę śmierci w grupie wiekowej 15–29 lat. Istnieją dane wskazujące, że na każdego dorosłego samobójcę może przypadać ponad 20 osób podejmujących próbę samobójczą. Samobójstwom można zapobiec. Aby odpowiedź kraju na to wyzwanie była skuteczna, potrzebna jest kompleksowa, wielosektorowa strategia zapobiegania samobójstwom. Ograniczenie dostępu do środków umożliwiających popełnienie samobójstwa działa. Skuteczną strategią prewencji samobójstw i prób samobójczych jest ograniczenie dostępu do najpopularniejszych sposobów, takich jak: pestycydy, broń palna, niektóre leki. Zapobieganie samobójstwom powinno stać się jednym z podstawowych świadczeń opieki zdrowotnej. Zaburzenia psychiczne i szkodliwe picie alkoholu przyczyniają się do wielu samobójstw na całym świecie. Wczesna identyfikacja i skuteczne prowadzenie takich przypadków mają zasadnicze znaczenie dla zapewnienia ludziom niezbędnej im opieki. Społeczności lokalne odgrywają kluczową rolę w zapobieganiu samobójstwom. Mogą udzielać wsparcia społecznego osobom zagrożonym i uczestniczyć w kontynuacji opieki, zwalczać stygmatyzację i wspierać ludzi w żałobie po samobójczej śmierci kogoś bliskiego. ( aut. Brunon Hołyst)