Zdaniem Rzecznika Praw Obywatelskich system opieki zdrowotnej i pomocy osobom starszym nadal jest niewydolny. Konieczne jest wprowadzenie zmian systemowych, które pozwolą na dostosowanie systemu opieki zdrowotnej do zmian demograficznych. Starzejący się obywatele, bez realnego dostępu do właściwej opieki zdrowotnej i pomocy narażeni są na utratę autonomii i godności.
Rzecznik Praw Obywatelskich zwrócił się do Ministra Zdrowia z prośbą o przekazanie informacji na temat działań i zamierzeń resortu zdrowia w tej kwestii.
Z informacji Najwyższej Izby Kontroli „Opieka medyczna nad osobami w wieku podeszłym” (marzec 2015 r.) wynika, że w Polsce nie ma systemu geriatrycznej opieki medycznej nad osobami starszymi. Geriatria nadal należy do specjalizacji niszowych, pomimo że została zaliczona do priorytetowych dziedzin medycyny. Liczba specjalistów w dziedzinie geriatrii jest dalece niewystarczająca i znacznie odbiega od standardów europejskich. Dodatkowo, z powodu braku systemu i adekwatnego finansowania geriatrii, nie wszyscy lekarze geriatrzy pracują w swojej specjalności. Lekarzom podstawowej opieki zdrowotnej, do których w pierwszej kolejności trafiają osoby starsze, brakuje wiedzy z zakresu opieki geriatrycznej, mimo to przeważnie nie są oni zainteresowani szkoleniami z tej dziedziny.
Istotną barierę w rozwoju szpitalnych oddziałów geriatrycznych stanowi obecny system rozliczania świadczeń geriatrycznych przez NFZ. System ten nie jest dostosowany do występującej u osób starszych wielochorobowości. Opieka nad osobami w wieku podeszłym, realizowana zgodnie z zasadami sztuki medycznej, nie przynosi zysków finansowych dla szpitali, a zatem utrzymanie łóżek przeznaczonych dla pacjentów geriatrycznych jest możliwe tylko przy innych oddziałach szpitalnych.
Konsekwencją nieodpowiedniej liczby lekarzy oraz łóżek i oddziałów szpitalnych jest duże zróżnicowanie dostępu do świadczeń geriatrycznych, a nawet brak w niektórych województwach poradni geriatrycznych. Mimo wzrostu nakładów na świadczenia opieki zdrowotnej dla osób w podeszłym wieku, wzrosła liczba oczekujących i czas oczekiwania na udzielenie świadczenia.
Źródło: Biuro RPO
Komentarze
[ z 6]
W Polsce brakuje geriatrów. Nie jest to najchętniej wybierana specjalizacja, mimo że bardzo opłacalna w obliczu starzejącego się społeczeństwa. Student medycyny posiadający dodatkowe szkolenia i doświadczenie w pracy z seniorami z pewnością będzie bardziej konkurencyjny na rynku pracy. Obecnie wiele osób starszych kolejno odwiedza specjalistów, a na koniec od każdego otrzymuje recepty na jeden lub więcej leków. Jest to często powodem niebezpiecznych interakcji. Lekarz powinien umieć podejść kompleksowo do opieki nad pacjentem geriatrycznym. Niezbędne jest nieco inne działanie niż to, które podjęlibyśmy w przypadku osoby młodszej. Często nie dążymy do wyleczenia choroby, a jedynie do ustabilizowania stanu pacjenta i utrzymania go jak najdłużej na zadowalającym poziomie. Dobrze, że powstają podobne programy, które pozwalają doszkalać się młodym lekarzom w dziedzinie geriatrii. Specjalizacja ta nie jest najpopularniejszym kierunkiem. Niektórzy wybierają ją ze względu na większy zysk finansowy, inni z prawdziwego powołania. Uważam, że każdy za nas powinien chociaż próbować kompleksowego podejście do pacjenta. Czasami trudno uzyskać rzetelne informacje na temat stanu zdrowia oraz branych leków jednak o ile możemy warto dowiedzieć się jak najwięcej aby swoim działaniem nie zaszkodzić jeszcze bardziej. Brakuje współpracy interdyscyplinarnej. Opieka nad ludźmi starszymi wymaga tego jak najbardziej. W przyszłości geriatria będzie się rozwijać i coraz więcej studentów medycyny będzie wybierało ją na swoją specjalizację. Już teraz dobrze jest obserwować postępy w tej kwestii. Społeczeństwo się starzeje i kolejki do geriatrów będą się wydłużać podstawowe informacje nikomu nie zaszkodzą a jedynie podniosą jakość usług świadczonych przez nas lekarzy.
Zgadzam się, potrzeba większej liczby specjalistów. Nie tylko lekarze wyjeżdżają za granicę, również pielęgniarki i opiekunki. Trzeba wprowadzić zmiany, aby zachęcić ich do pozostania w Polsce. Innym problemem jest fakt, że geriatria jako specjalizacja nie cieszy się dużą popularnością. Tylko specjalista może poradzić sobie z wieloma przypadkami klinicznymi. Bardzo często na podstawie objawów chorobowych nie można ustalić rozpoznania, konieczne jest przeprowadzenie dokładnego badania. Dla lekarza geriatry, oprócz ustalenia przyczyny choroby i zastosowania odpowiedniego leczenia, bardzo ważne jest zrozumienie związanych z wiekiem zmian zachodzących w poszczególnych narządach. Najczęstszym powikłaniem choroby u ludzi w podeszłym wieku jest upośledzenie czynności, a więc zmniejszona zdolność do sprostania potrzebom ustroju U osób starszych, w odróżnieniu od młodych, pierwszym objawem nowej lub nawrotu przewlekłej choroby rzadko jest pojedyncza swoista dolegliwość umożliwiająca rozpoznanie. Objawy manifestują się najczęściej pod postacią jednej lub kilku nieswoistych dolegliwości będących jedynie wyrazem upośledzonej czynności. Dolegliwości te zmniejszają poczucie niezależności u osób starszych, ale niekoniecznie są charakterystycznymi objawami choroby.
Niestety nie da się nie zauważyć, że w wielu sprawach seniorzy byli pomijani. Warto jednak zaznaczyć, że na przestrzeni kilku ostatnich lat zaczęło się to zmieniać, co jest dobrą informacją. Bardzo miło czyta się informacje, że coraz więcej miast w naszym kraju wyciąga pomocną dłoń w kierunku starszych osób. W wielu miastach powstaje coraz więcej Uniwersytetów Trzeciego Wieku. Są to idealne miejsce aby starsze osoby mogły się poznać, porozmawiać, wymienić własnymi doświadczeniami. Często zdarza się tak, że seniorzy mieszkają sami ponieważ ich partner zmarł, a dzieci mieszkają bardzo daleko lub nie mają wystarczająco czasu aby odwiedzić swoich rodziców. Jeżeli seniorom na dodatek w takiej sytuacji towarzyszą różne choroby, to jest to z pewnością trudny dla nich okres. W takich sytuacjach bardzo potrzebna jest obecność bliskich osób, którzy wysłuchają problemów i doradzą jak można sobie z nimi poradzić. Starsza osoba pozostawiona sama sobie jest narażona na ryzyko rozwoju, depresji, która jest coraz częściej diagnozowana wśród starszej części społeczeństwa. Aby pomóc samotnie mieszkającym seniorom dosyć powszechne w naszym kraju stało się tworzenie różnych formy zapisu najważniejszych informacji dotyczących seniora. Są to różne koperty, pudełka, czy też opaski, na których zanotowane jest na co choruje dana osoba, jakie przyjmuje leki, czy ma na coś uczulenia. Często obecny jest również numer kontaktowy do najbliższej osoby. Dzięki tym informacjom zespołowi ratowniczemu dużo łatwiej jest podejmować istotne dla poszkodowanego działanie po przyjeździe na miejsce zdarzenia, gdy nie mogą uzyskać informacji o poszkodowanym od innych osób. Oczywiste jest przecież, że w przypadku ratowania życia liczy się każda minuta, a nawet sekunda. Posiadanie podstawowych informacji pozwala na dużo szybsze udzielenie pomocy choremu. W wielu miastach w Polsce można dostrzec jak wiele dobrego robi się dla seniorów. Niestety bardzo często z uwagi na problemy finansowe są oni ograniczeni, co może im utrudniać wiele rzeczy. W dzisiejszych czasach ceny cały czas wzrastają, a emerytura starszych osób często nie jest wystarczająca na niezbędne wydatki. Według mnie jednym z większym problemów jest to, że seniorom brakuje pieniędzy na niezbędne leczenie. Pomijanie niektórych leków nie powinno mieć w ogóle miejsca. Często seniorzy chcą podjąć dodatkowe działania, aby w większym stopniu zadbać o swoje zdrowie, jednak fundusze im na to nie pozwalają. To bardzo przykra sytuacja gdyż starsze osoby są często bardzo świadome tego, w jaki sposób można zadbać o swoje zdrowie. Doskonale zdają sobie również sprawę z tego, jak świetnym rozwiązaniem są szczepionki chociażby przeciwko grypie czy pneumokokom. Warto zaznaczyć, że szczepionki są najskuteczniejszą formą profilaktyki wielu chorób zakaźnych, które mogą stanowić zagrożenia dla zdrowia, a nawet życia. W wielu miastach w naszym kraju władze oferują starszym mieszkańcom darmowe szczepionki, albo z bardzo dużym dofinansowaniem. Oczywiście wirus grypy często ulega mutacjom i szczepienie może nie zapewnić tego, że objawy choroby nie wystąpią, ale sam przebieg może być dużo bardziej łagodny, a powikłania nie będą stanowiły tak dużego zagrożenia. Układ immunologiczny starszych osób nie jest już tak skuteczny jak w poprzednich latach, dlatego trzeba go wspomóc między innymi za pomocą szczepionek. Trafnym działaniem było również refundowanie seniorom szczepionek przeciwko pneumokokom. Jak się okazuje, wprowadzenie tych szczepień w dużym stopniu obniżyło ilość hospitalizowanych osób. Warto zaznaczyć, że to dzieci są często “źródłem” tych bakterii, a dziadkowie bardzo często zajmują się wnukami, lub odbierają je z różnych zajęć. W tych miejscach szczególnie łatwo seniorom zarazić się tymi bakteriami, które występują tam dosyć powszechnie. Ulgi w komunikacji miejskiej uważam za istotną rzecz jeżeli chodzi o pomoc seniorom. Dla wielu z nich to jedyny środek transportu, z którego często korzystają na codzień. Zważając na to, że społeczeństwo w Polsce, ale także na świecie znacznie się starzeje powinniśmy zwracać uwagę na seniorów, którzy są bardzo ważną grupą społeczną. Wielu z nich czuje się osamotniona oraz niepotrzebna dla reszty społeczeństwa. Nie można dopuszczać do takich sytuacji. Otwierając miejsca przyjazne seniorom, z pewnością czują się oni dużo bardziej ważni dla pozostałych ludzi, wiedzą, że ktoś interesuje się również ich losem i nie są nikomu obojętni. Takie poczucie z pewnością ułatwi im dalsze życie, często w samotności i chorobie, które często jest bardzo trudne.
Moim zdaniem bardzo ważne jest aby w możliwie największym stopniu ułatwiać życie seniorom, które z wielu przyczyn może być dosyć trudne. Bardzo ciekawe wydarzenia mają miejsce w Białymstoku. 5 lat temu wprowadzono tam kartę aktywnego seniora, z której jak się okazuje korzysta co piąta uprawniona do tego osoba. Mogą oni korzystać ze zniżek w instytucjach kulturalnych, a także obiektach sportowych, gdzie ulga wynosi aż 50 procent. Program ten jest skierowany do osób po 60 roku życia, które mieszkają w stolicy województwa podlaskiego. Nie możemy zapominać o tym, że seniorzy są bardzo ważną częścią naszego społeczeństwa i jeśli znajdują się w trudnej sytuacji to należy im pomagać, nawet jeśli ich nie znamy. Jeżeli chodzi o rząd to utworzono program. którego celem jest niesienie pomocy starszym osobom. Oferowane jest dowożenie produktów, które są niezbędne w codziennym funkcjonowaniu. Bardzo ważne jest to aby seniorzy, którzy nie muszą opuszczać swojego miejsca zamieszkania bez poważniejszego powodu mogli zostać w domu, ponieważ w sklepach czy komunikacji miejskiej ryzyko zakażenia koronawirusa. W wielu miastach na terenie całego kraju powstają ciekawe inicjatywy, których założeniem jest wspomaganie starszych osób w tych trudnych czasach. Na przykład w Radomiu wolontariusze rozwożą do seniorów ciepłe posiłki. Trafiają one do setek osób, które do tej pory korzystały z dziennych stołówek jednak w wyniku, pandemii musiały zostać one zamknięte. Warto również wspomnieć, że osoby, które zdecydowały się pomóc, zajmują się nie tylko dostarczaniem posiłków, ale poświęcają też czas osobom, tak aby nie czuły się one osamotnione. W dzisiejszych czasach osoby, które mieszkają same dodatkowo mają utrudnioną socjalizację, z uwagi na to, że wiele miejsc, w których mogliby się spotykać ze swoimi rówieśnikami zostały zamknięte. W cały projekt zaangażowana jest całkiem spora grupa osób, a dodatkowo mogą one liczyć na pomoc radomskich restauracji, które nieodpłatnie przygotowywują posiłki. Należy pamiętać o tym, że jeśli ktoś potrzebuje pomocy to powinien zgłosić się do Miejskiego Ośrodka Pomocy Społecznej, która przekazuje informacje do wspomnianej organizacji. W Poznaniu od pewnego czasu działa infolinia, na którą seniorzy mogą zadzwonić gdy czują się samotni lub mają obawy co do jakiejś sytuacji. Telefon ten jest czynny od poniedziałku do piątku w godzinach 12-20. Pod infolinią osoby te mogą poprosić o konkretną pomoc w wykonywaniu podstawowych czynności, które wymagają opuszczenie miejsca zamieszkania. Większość osób ma bardzo dużą potrzebę kontaktu z innymi ludźmi. Dzięki takiej rozmowie mogą poczuć, że są potrzebni i ktoś się o nich troszczy. Według psychiatrów oraz psychologów taka rozmowa może okazać się dużo bardziej korzystna niż wizyta u specjalisty. Jeżeli jest już możliwość rozmawiania z seniorami to dobrze aby odbywała się ona w komfortowym miejscu. Warto aby w trakcie rozmowy wyłączyć urządzenia, które mogą ją utrudnić czyli na przykład telefon komórkowy, radio czy telewizor. Dobrze aby z seniorem rozmawiać w sposób spokojny i cierpliwy. Należy pozwolić starszej osobie w spokojny sposób formułować zdania. Podczas rozmowy bardzo ważne jest słuchanie tego co starsze osoby mają do powiedzenia. Seniorzy bardzo często mają wiele do powiedzenia, szczególnie ci, którzy nie mają na co dzień kontaktu z innymi osobami. Liczy się więc cierpliwość, a także empatia. Dobrze aby senior w trakcie rozmowy był traktowany jako partner. Nie powinno się używać zdrobnień oraz liczby mnogiej. Moim zdaniem bardzo dobrym pomysłem jest to aby seniorzy w godzinach 10-12 miały możliwość robienia zakupów bez ryzyka na kontakt z młodszymi osobami, które bardzo często są bezobjawowi i mogą być nosicielami koronawirusa. Według badań z udziałem seniorów okazuje się, że obecnie sytuacja związana z pandemią jest dla sporym wyzwaniem. Dodatkowo wraz z ciągłym wzrostem cen ich emerytury nie są wystarczające. Co piąty badany twierdzi, że nie stać go na podstawowe produkty. Dla wielu z nich problemem są relacje społeczne z bliskimi osobami oraz obawa przed utratą przez nich zdrowia. Jakiś czas temu ruszyła bardzo ciekawa inicjatywa, której założeniem było wprowadzenie seniorów w tematykę Internetu. Moim zdaniem jest to bardzo dobry pomysł ponieważ wraz z upływem lat daje on coraz więcej możliwości, które z pewnością okażą się pomocne także seniorom. Po pierwsze w dzisiejszych czasach coraz więcej firm oraz sklepów oferuje możliwość robienia zakupów przez Internet. Wybrane produkty mogą być dostarczone bezpośrednio pod drzwi osoby zamawiającej, co więcej wszystko odbywa się bez kontaktu z kurierem, dlatego też ryzyko transmisji wirusa jest zredukowane do minimum. Kolejnym bardzo ciekawym rozwiązaniem do którego może zostać wykorzystany Internet jest możliwość kontaktu z najbliższymi osobami poprzez portale społecznościowe. Dzięki nim możliwie jest przesyłanie wiadomości tekstowych,a także przeprowadzanie wideokonferencji, co w dzisiejszych czasach staje się coraz popularniejszą formą komunikacji. Starsze osoby mogą porozmawiać, ze swoimi wnukami, dziećmi, ale także rówieśnikami ponieważ coraz więcej starszych osób swobodniej porusza się w Internecie, a także używa nowych rozwiązań technologicznych. Między seniorami istnieją bardzo ciekawe zależności ponieważ w wielu aspektach są oni w stanie namawiać siebie to podejmowania nowych wyzwań, które z pewnością korzystnie wpływają na ich życie i sprawiają, że staje się ono ciekawsze. Ponadto dzięki przelewom bankowym, które jesteśmy w stanie wykonać z domu nie ma konieczności wychodzenia na pocztę, czy też do oddziałów banku, co w obecnej sytuacji jest bardzo dobrym rozwiązaniem w przypadku starszych osób. Obecna aura również sprzyja pogorszonemu nastrojowi. Wiele starszych osób, które mieszkają w samotności, przeżywają trudny okres związany z tym, że dni są coraz krótsze, a ilość promieni słonecznych jest coraz mniejsza z uwagi na ciągłe zachmurzenia oraz deszcz. Taki stan nazywany jest SAD czyli depresją sezonową. Według statystyk dotyka ona co dziesiątą osobę i zazwyczaj pojawia się w kolejnych latach. Jeżeli utrzymuje się dłużej niż trzy tygodnie to konieczne może być wybranie się do specjalisty, a dzisiejszych czasach możliwe jest skorzystanie z teleporady. Wraz z pojawieniem się pandemii w naszym kraju, wiele osób nie mogło uprawiać dyscyplin sportowych, które do tej pory stały się ważnym elementem w życiu. Da się zauważyć, że w dzisiejszych czasach coraz więcej seniorów decyduje się uprawiać sport. Jeszcze przed pandemią dało się zauważyć, że spora część z nich uprawia nordic walking, chodzi na spacery, jeździ na rowery, a także chodzi na siłownię czy basen. Na początku wiosny, gdy wszelkie obiekty sportowe były zamknięte, a poruszanie się w przestrzeni publicznej było ograniczone powstało wiele materiałów wideo, a także filmów instruktażowych, z których mogliśmy się dowiedzieć w jaki sposób można wykonywać różnego rodzaju ćwiczenia fizyczne, pozostając w dobrej formie. Krajowa Izba Fizjoterapeutów we współpracy z resortem zdrowia opracowała również zestaw ćwiczeń skierowany właśnie do seniorów. Bardzo ważne aby ruch towarzyszył starszym osobom każdego dnia, ponieważ istnieje ogromna liczba badań naukowych, które potwierdzają ich skuteczność w poprawie kondycji zdrowotnej. Chodzi także o funkcjonowanie układu immunologicznego, który szczególnie w tym okresie musi być w jak najlepszej kondycji. Materiały zostały udostępniane w taki sposób, aby w jednym znajdowały się instrukcje oraz komentarz dotyczący pojedynczego ćwiczenia. Taka forma z pewnością jest dużo bardziej przystępna niż nagromadzenie kilku ćwiczeń w jednym materiale. Musimy pamiętać o tym, że seniorzy często potrzebują więcej czasu aby nauczyć się pewnych czynności, które dla nas na pierwszy rzut oka wydają się proste. Warto wspomnieć, że wszystkie ćwiczenia zostały opracowane przy pomocy fizoterapeutów pracujących zwykle z pacjentami geriatrycznymi, czy mających schorzenia kardiologiczne lub neurologiczne, co może świadczyć o tym, że są one bezpieczne. Oczywiście są pewne wyjątki i seniorzy raczej zdają sobie sprawę z tego, które ćwiczenia są w stanie wykonać, a które z uwagi na liczne schorzenia lub zwyrodnienia są niemożliwe do wykonania. Warto jest wspomnieć, że spora część starszych osób nie wykonuje żadnego ruchu. Jest to więc idealny moment aby zdecydowali się oni na zmianę w swoim życiu.
Rosnąca niewystarczalność opieki rodzinnej, z racji wspomnianego zmniejszania się potencjału pielęgnacyjnego rodzin, z pewnością spowoduje jeszcze większe zapotrzebowanie na opiekę, świadczenia zdrowotne, opiekuńczo-pielęgnacyjne i socjalne w środowisku oraz w placówkach opieki krótko- i długoterminowej. To pacjenci w starszym wieku zajmują w Polsce niemal 50% łóżek szpitalnych, we Francji — 70%, a w Szwecji — 80%. Zmiany demograficzne wymuszają tworzenie nowej solidarności międzypokoleniowej. Ta z kolei wymaga integracji sieci usług diagnostycznych, terapeutycznych, rehabilitacyjnych, pielęgnacyjno-opiekuńczych i usługowo-pomocowych w sferze organizacyjnej, jak również współfinansowania z różnych źródeł. Działania oparte na zapisanych ustawowo regulacjach powinny mieć zagwarantowane finansowanie i jasne zasady organizacji odnośnie do opieki podstawowej, szpitalnej i specjalistycznej, długoterminowej opieki instytucjonalnej oraz domowej opieki usługowej w środowisku, w tym paliatywno-hospicyjnej wobec niesprawnych osób w starszym wieku, które wymagają świadczeń pomocowych. Integrację usług zdrowotnych i świadczeń opiekuńczych na rzecz osób starszych utrudnia separacja resortu zdrowia i pomocy społecznej, która jest widoczna w wielu krajach europejskich. Zazwyczaj wynika to z odrębnych źródeł finansowania obu resortów. Pomocą społeczną na ogół zajmują się samorządy lokalne i od ich kondycji finansowej i sprawności organizacyjnej zależą jakość i dostępność usług środowiskowo-socjalnych. W tym zakresie przodują Szwecja, Wielka Brytania i Francja, podczas gdy Polska zajmuje jedno z ostatnich miejsc. Rozdział resortów zdrowia i pomocy społecznej w Polsce spowodował istotne pogorszenie, a w niektórych przypadkach nawet całkowity rozpad współpracy zespołu opieki środowiskowej (lekarz, pielęgniarka, pracownika socjalny) nad osobami starszymi na każdym poziomie, jednak najbardziej dotkliwie uwidoczniło się to w podstawowej opieki zdrowotnej (POZ). Stało się tak wskutek odstąpienia od rejonizacji świadczeń POZ i wprowadzeniu prawa pacjenta do wolnego wyboru lekarza rodzinnego oraz pielęgniarki środowiskowej, z czego rzadko korzystają osoby starsze, bo z powodu niesprawności lokomocyjnej podlegają najbliższej im placówce. Ponadto pracownika socjalnego nie obowiązuje czynne monitorowanie problemów socjalnych — musi on jedynie reagować „na wezwanie” — mimo że ośrodki pomocy rodzinie (społecznej) nadal są zorganizowane terytorialnie i mogłyby zawczasu przeciwdziałać trudnym sytuacjom opiekuńczym na ich obszarze, przy współpracy z pozostałymi członkami środowiskowych zespołów opieki geriatrycznej. Obecnie działania pomocy społecznej koncentrują się na przydzielaniu zasiłków socjalnych i pielęgnacyjnych dla osób, które ubiegają się o pomoc, pod warunkiem spełnienia ustawowych kryteriów dofinansowania takiej zapomogi. W praktyce pomoc społeczna — usługowa oraz instytucjonalna (domy pomocy społecznej) — stała się niedostępna z powodów finansowych dla dużej części osób starszych. Korzystanie z tych form pomocy staje się możliwe po ich dofinansowaniu przez osobę w starszym wieku lub jej rodzinę, o ile taka istnieje (wyjątkowo — przez samorząd lokalny). Paradoksalnie, z instytucjonalnej pomocy społecznej mogą korzystać osoby bardziej zamożne. W efekcie wiele domów pomocy społecznej pustoszeje, mimo obiektywnie rosnącego zapotrzebowania na opiekę instytucjonalną. Według orzeczeń Komisji Lekarskich ds. Inwalidztwa i Zatrudniania Osób Niepełnosprawnych z 2002 roku liczba osób w wieku 65 lat i starszych z orzeczoną niepełnosprawnością wynosiła 2 050 000. Na podstawie danych demograficznych i wyników reprezentatywnych dla Polski badań osób w starszym wieku, prowadzonych pod kierunkiem Synaka, można oszacować, że około 2,2 miliona osób w wieku powyżej 65 lat w Polsce korzystało z pomocy opiekuna, w zakresie przynajmniej 1 czynności dnia codziennego (ADL, Activity of Daily Living). W skali ADL, obejmującej: kąpanie się, ubieranie, korzystanie z toalety, poruszanie się, kontrolowane wydalanie moczu i stolca oraz jedzenie, za osoby zależne uznano te, których niesamodzielność dotyczyła przynajmniej 1 funkcji. Tymczasem w Polsce w 2003 roku istniało jedynie 80 000 miejsc w zakładach opieki długoterminowej. W najbliższej przyszłości powinien nastąpić rozwój opieki długoterminowej, która będzie wymagać systemowych rozwiązań gwarantujących jej finansowanie. Celowi temu mogą służyć powszechne ubezpieczenia pielęgnacyjne. Potrzeby pozamedyczne (transport, prace domowe, pomoc usługowa w praniu, sprzątaniu, dowożeniu posiłków itd.) osób przewlekle chorych i/lub niesprawnych, mimo że częściej są wyrażane niż zdrowotne, są zaspokajane w stopniu marginalnym przez właściwe instytucje pomocy społecznej i organizacji pozarządowych. Brak oparcia w systemie opieki społecznej powoduje wzrost oczekiwań wobec przeciążonego systemu opieki zdrowotnej (przedłużane hospitalizacje z powodów socjalnych, ubieganie się o długoterminową opiekę pielęgniarską lub pobyty w zakładach pielęgnacyjno-opiekuńczych wobec braku wskazań medycznych), co pogłębia deficyt finansowania usług zdrowotnych. Obowiązujące regulacje prawne, stosowane dotychczas przez Narodowy Fundusz Zdrowia (NFZ), w widoczny sposób dyskryminują osoby starsze. Dotyczy to nierównego dostępu do zakresu świadczeń na oddziałach geriatrycznych, deficytowego katalogu usług medycznych przypisanego geriatrii, innego poziomu opłacania za osobodni w różnych regionach kraju, utrudnień w dostępie do sprzętu rehabilitacyjnego, którego w Polsce nie mają prawa zlecać geriatrzy, a mają — felczerzy. W Polsce nie są refundowane czynności edukacyjne wobec opiekunów osób starszych zależnych od ich opieki. Nie dostrzega się również potrzeb opiekunów rodzinnych ani nie wspomaga ich ogromnego wysiłku i pracy, mimo że to oni stanowią największą „instytucję” opiekuńczą w kraju, sprawując opiekę nad niesprawnymi seniorami, czasem nawet przez kilkanaście lat. Pod tym względem Polska wyróżnia się negatywnie na tle krajów europejskich. To dzięki oddaniu i wyrzeczeniom opiekunów rodzinnych zdecydowana większość osób w starszym wieku, które są niesamodzielne, może pozostawać we własnym środowisku domowym, odciążając nie tylko instytucje opieki długoterminowej, ale przede wszystkim podstawową pomoc środowiskową. Zadania naukowe, dydaktyczne, organizacyjno-opiekuńcze i edukacyjne dotyczące gerontologii, a zwłaszcza geriatrii, mogą być realizowane, o ile mają silne wsparcie poprzez bazę naukowo-badawczą opartą na uczelniach medycznych. Niestety, zarówno kadra i baza naukowa, jak i zasoby w zakresie geriatrycznej bazy łóżkowej w Polsce, w niedofinansowanych zakładach opieki krótkoterminowej (oddziały geriatryczne) i długoterminowej są wysoce niedostateczne. Brakuje oddziałów rehabilitacyjnych dla przewlekle chorych oraz jednostek paliatywno-hospicyjnych. Nie podejmuje się kroków w kierunku rozwoju rehabilitacji osób starszych i opieki psychologicznej. Obecnie w Polsce istnieje nikła liczba 525 łóżek geriatrycznych i 94 poradnie geriatryczne. Zestawienie zasobów kadry geriatrycznej w Polsce na tle wybranych krajów Europy przedstawiono na rycinie 3. Prezentowane dane na rycinie 3 potwierdzają spostrzeżenia na temat niewystarczalności opieki geriatrycznej w Polsce, w porównaniu z krajami europejskimi, w tym z południowymi sąsiadami Polski. O ile w Austrii, Szwecji i Wielkiej Brytanii liczby lekarzy geriatrów na 10 000 osób w wieku powyżej 65 lat oscylują od niemal 5 do ponad 3, to Polsce są 20-krotnie mniejsze. Zespół ds. Geriatrii przy Ministerstwie Zdrowia, powołany w lipcu 2007 roku, w ramach swoich zadań dokonał uaktualnienia danych w tym zakresie. Z analizy wynika, że jest 174 lekarzy wyspecjalizowanych w geriatrii, z których czynnych zawodowo jest tylko 120. Obecnie jedynie około 70 z nich pracuje zgodnie ze specjalizacją. Geriatria nadal nie została obowiązkowym przedmiotem nauczania na polskich uczelniach medycznych. Mimo wysiłków wielu gremiów gerontologicznych, Rada Główna Szkolnictwa Wyższego nie włączyła dotąd geriatrii do obligatoryjnego programu kształcenia na kierunku lekarskim. Dlatego jedynie połowa uczelni medycznych ma możliwości wykładania fakultatywnie przedmiotu „geriatria” w programie edukacji przeddyplomowej przyszłych lekarzy, specjalizowania geriatrów, szkolenia lekarzy rodzinnych oraz publikowania. Niestety, niektóre z uczelni realizujących przed miot „geriatria” wykładają go jedynie teoretycznie — z powodu braku klinicznej bazy łóżkowej. Cierpi na tym również jakość kształcenia gerontologicznego innych zawodów — pielęgniarek, fizjoterapeutów i pozostałych praktyków geriatrycznych. Młodzi adepci sztuki lekarskiej nie mają wystarczających możliwości nabywać podstawowej wiedzy i umiejętności z zakresu geriatrii oraz gerontologii, absolwenci nie mogą odbywać podyplomowych staży geriatrycznych w ramach specjalizacji z medycyny rodzinnej ani podejmować specjalizacji z geriatrii. Reasumując, należy podkreślić, że rozwijanie geriatrii w Polsce w zakresie bazy, kadry i sieci usług staje się koniecznością — ta dyscyplina medyczna odpowiada zarówno wyzwaniom demograficznym najbliższej przyszłości, jak i złożonym potrzebom osób starzejących się oraz najstarszych, a także ich opiekunom rodzinnym. Mimo że polscy gerontolodzy od wielu lat opisują zjawisko, dysponując wiedzą na temat aktualnego zabezpieczenia i dostępu do świadczeń seniorów oraz potrzeb osób starszych, informacje nie są wykorzystywane przez polityków zdrowotnych szczebla centralnego i regionalnego. Świadczy to o niedocenianiu znaczenia geriatrii i gerontologii w Polsce oraz o ignorowaniu potrzeb osób w starym wieku. Dowodzi to również krótkowzroczności prowadzonej polityki zdrowotnej — opóźnionej o kilkanaście lat — we wprowadzaniu rozwiązań odpowiadających potrzebom starzejącego się społeczeństwa. Cechą charakterystyczną geriatrii jest jej złożoność, a raczej niejednorodność — pod względem potrzeb i wynikających z tego zapotrzebowania na różne usługi dla starszych pacjentów, zasada łączenia podejścia całościowego z indywidualnym, zasada rozumowego podejścia naukowego, podejścia opiekuńczego z poszanowaniem chorego, wymagają kunsztu — to cechy, które wymienia Kong w rozwinięciu akronimu GERIATRICS (General, Excellent, Restorative, Individualistic, Artistic, Total, Respectable, Intelligent, Caring, Scientific). Geriatria przeciwstawiła się wizji oddziałów szpitalnych pełnych pacjentów w starszym wieku, przykutych do łóżek, proponując w to miejsce jednostki aktywnie leczące i rehabilitujące. Geriatria rozwinęła i zastosowała procedury diagnostyczne oraz plany terapii, których nie było wcześniej. Na często zadawane pytanie — kto jest typowym pacjentem geriatrycznym — profesor William R. Hazzard odpowiedział następująco: „pomyśl o swoim najstarszym, najbardziej chorym, najbardziej skomplikowanym i zniedołężniałym pacjencie” . Wielość procesów chorobowych w starości i zachodzących między nimi interakcji prowadzi do ogromu nietypowych obrazów klinicznych, których rozpoznanie i prowadzenie stanowi wyzwanie intelektualne. Złożoność współistniejących deficytów funkcjonalnych wzbudza raczej lęk niż zainteresowanie wśród lekarzy niedoświadczonych w geriatrii, dlatego zniedołężnienie starcze zbyt często bywa określane jako „nieuleczalne”, „problem socjalny” lub „blokowanie łóżka”. Zobowiązania geriatrii wobec jej pacjentów w zasadzie zaczynają się w miejscu, w którym kończy się tradycyjna medycyna. Jedynie geriatrzy — wyposażeni w specyficzną wiedzę, umiejętności i nastawienie — mogą udzielić odpowiedzi, jak określić i zaspokoić potrzeby starych i niedołężnych pacjentów. Wprowadzenie geriatrii do krajowego systemu ochrony zdrowia jest dla wielu osób odpowiedzialnych za zdrowie publiczne i dla samych seniorów ciągle nieuświadomioną korzyścią. Geriatria, poprzez działania profilaktyczne, jest w stanie zapobiegać przedwczesnej niesprawności osób starszych lub ją ograniczać, a poprzez całościową ocenę proponować najbardziej efektywne i ekonomicznie uzasadnione postępowanie w specyficznych chorobach oraz szczególnych problemach podeszłego wieku, we współpracy zespołowej praktyków geriatrycznych. Ocena geriatryczna obejmuje, poza diagnostyką i leczeniem potencjalnie odwracalnych problemów medycznych, działania na rzecz utrzymania, a nawet poprawy stanu funkcjonalnego, przy zachowaniu podstawowej zasady, jaką jest poprawa jakości życia wobec zagrożeń zdrowotnych i środowiskowo-socjalnych. Obraz kliniczny chorób wieku podeszłego, zwłaszcza w okresie późnej starości, wyróżnia niestabilność środowiska wewnętrznego (homeostazy), wynikająca ze spadku rezerw narządowych w związku ze starzeniem oraz nakładaniem się następstw przebytych i obecnych schorzeń, skutków wypadków, zabiegów. Zwiększa się ryzyko śmierci w związku z rosnącą podatnością na różnorodne stresy i w przebiegu kumulujących się chorób przewlekłych, ich powikłań lub uszkodzeń spowodowanych stosowaniem leków (zawały, zaburzenia rytmu serca, udary, infekcje, upadki, zasłabnięcia, psychozy, majaczenia itd.). Oznaki starzenia i chorób uwidaczniają się zarówno w wyglądzie, zachowaniu, chodzie, ale przede wszystkim w zaburzeniach funkcji wielu narządów [zaburzenia widzenia, słuchu, powonienia, smaku, pamięci, emocji, pragnienia, równowagi, zwieraczy (kontrola wydalania moczu i stolca) itd.]. Zakres zaburzeń funkcjonalnych i klinicznych zazwyczaj odpowiada określonym chorobom lub zespołom chorobowym, których objawy są jednak nietypowe wobec ich współistnienia i nakładania się na przemiany zależne od normalnego starzenia. Z tego powodu podejście geriatryczne koncentruje się przede wszystkim na rodzaju i nasileniu zaburzeń funkcji narządów oraz sprawności ustroju — fizycznej, emocjonalnej i intelektualnej, po to, by ustalić priorytety diagnostyczne i kolejność rozwiązywania najważniejszych problemów. Aby zobiektywizować możliwe zaburzenia, geriatrzy, wraz z członkami zespołu geriatrycznego, posługują się testami oceny funkcjonalnej, których wyniki pozwalają monitorować efekty terapii i planować możliwe do osiągnięcia cele w indywidualnych przypadkach. Nietypowość geriatrii polega na tym, że w większym stopniu niż inne specjalności rutynowo analizuje środowiskowe, psychologiczne i socjalno-społeczne uwarunkowania każdego pacjenta. W tym celu bazuje na wiedzy uzyskanej od opiekunów rodzinnych chorego oraz innych, poza lekarzem, członków zespołu geriatrycznego. Do zespołu należą: pielęgniarka przygotowana do pracy z osobami starszymi, psycholog, fizjoterapeuta, pracownik socjalny, a w indywidualnych przypadkach również logopeda, dietetyk i inni, z których każdy wnosi cenne informacje i propozycje postępowania. Regularne spotkania zespołu poświęcone omawianiu indywidualnych przypadków pozwalają korygować przyjęte postępowanie, by osiągnąć możliwe w danej sytuacji cele i zapewnić jak najlepszą jakość życia choremu. Całościowa ocena geriatryczna (comprehensive geriatric assessment) jest standardem podejścia geriatrycznego, który umożliwia: — rozpoznanie możliwie wszystkich najważniejszych problemów zdrowotnych, środowiskowych i socjalnych pacjenta; — planowanie terapii z ustaleniem jej priorytetów, kolejności rozwiązywania problemów, z uwzględnieniem opinii pacjenta (jego opiekuna) i realnych możliwości sprostania założonym celom oraz zasobów systemu opieki zdrowotnej i społecznej; — kwalifikację (bądź dyskwalifikację) do zabiegów operacyjnych; — racjonalizację farmakoterapii w celu zapobieżenia geriatrycznym zespołom jatrogennym (negatywne skutki stosowania zbyt wielu leków lub niewłaściwych preparatów); — zaplanowanie i skoordynowanie leczenia farmakologicznego z terapią pozafarmakologiczną (modyfikacja stylu życia, rodzaj aktywizacji fizycznej i psychicznej, zalecenia dietetyczne, postępowanie rehabilitacyjne itd.); — planowanie opieki długoterminowej; — ściślejszą współpracę lekarza rodzinnego z geriatrą, a poprzez to — redukcję zbędnych konsultacji wąsko specjalistycznych; — wyrównanie zaburzeń funkcjonalnych (środki pomocnicze, wyrównywanie niedoborów hormonalnych, odżywczych, edukacja); — racjonalizację kosztów leczenia, z uwzględnieniem możliwie najlepszego efektu terapii i jakości życia. Uważa się, że świadczenia zdrowotne dla osób starszych należą do najkosztowniejszych dla płatnika. Można się spodziewać, że nakłady na opiekę zdrowotną nad osobami w starszym wieku mogą być wysokie, zwłaszcza w ostatnim roku przed śmiercią. Za tą przesłanką przemawiają wielochorobowość i wielonarządowość schorzeń w podeszłym wieku, większa liczba przyjmowanych leków, częstsze potrzeby pielęgnacyjno-opiekuńcze. Jednocześnie racjonalne i wiarygodne wyliczenie kosztów opieki zdrowotnej wykorzystywanych przez tę grupę wiekową jest niezwykle trudne, często niewiarygodne, a czasem sprzeczne. Optymalnym rozwiązaniem byłoby analizowanie wydatkowania pieniędzy przez poszczególnego pacjenta, zwłaszcza w realiach poszukiwania oszczędności w systemie ochrony zdrowia. O ile kosztochłonność opieki zdrowotnej nad osobami starszymi per saldo może i powinna być wyższa niż w przypadku młodszych osób, o tyle pozostają wątpliwości dotyczące konkurencyjności geriatrii względem interny — pod względem opłacalności dla płatnika — przy założeniu, że oba typy świadczeń są adresowane do tej samej grupy wiekowej. W tym celu z inicjatywy konsultanta wojewódzkiego w dziedzinie geriatrii w województwie śląskim policzono i porównano koszty opieki zdrowotnej pacjentów w wieku co najmniej 60 lat, w zależności od uzyskiwania bądź nieotrzymywania świadczeń geriatrycznych. Polska geriatria i gerontologia mimo stosunkowo długiej historii nadal są niedoceniane przez polityków i decydentów. Choć istnieją racjonalne przesłanki do rozwoju geriatrii, ta dyscyplina kliniczna nie doczekała się zdefiniowanego miejsca w polskiej ochronie zdrowia. Polskie wskaźniki opieki geriatrycznej wyraźnie różnią się od obowiązujących w Unii Europejskiej, co jest konsekwencją wieloletnich zaniedbań w polityce resortu zdrowia. Funkcjonujący system opieki zdrowotnej i społecznej nad osobami starszymi w Polsce jest fragmentaryczny, rozproszony, niespójny, z ograniczonym dostępem do świadczeń i nierównym finansowaniem. Wobec prognoz starzenia demograficznego oraz bieżących problemów opieki zdrowotnej i społecznej nad osobami starszymi należy w pilnym trybie: — wprowadzić przedmiot „geriatria” do obligatoryjnego programu kształcenia studentów medycyny na kierunkach lekarskich wszystkich uczelni medycznych na bazie klinik geriatrycznych; — wprowadzić obowiązkowe kształcenie podyplomowe lekarzy rodzinnych z zakresu geriatrii; — zwiększyć liczbę miejsc specjalizacyjnych z geriatrii na bazie klinik i oddziałów geriatrycznych; — inwestować w rozwój jednostek geriatrycznych, wraz z zapewnieniem ich finansowania na podstawie realnych kosztów, a poprzez to poprawić dostępność i jakość opieki geriatrycznej nad osobami starszymi. Geriatryczne podejście do oceny i opieki geriatrycznej łączy racjonalne wydawanie środków publicznych z jakością opieki nad osobami starszymi. Geriatria może zapewniać określone oszczędności finansowe w systemie ochrony zdrowia. Intensywny rozwój geriatrii jest potrzebą chwili i warto w niego inwestować. ( badania p. Jarosława Derejczyka i wsp.)
W 2019 roku w naszym kraju funkcjonowało blisko 2000 ośrodków opieki długoterminowej. Jeżeli chodzi o oddziały geriatryczne, najwięcej znajdowało się ich w dwóch najbardziej zaludnionych województwach- śląskim i mazowieckim, a najmniej w pomorskim, lubuskim, podlaskim i zachodniopomorskim. Warto zwrócić uwagę, że w województwie warmińsko-mazurskim nie było oddziału geriatrii w żadnej placówce medycznej. Seniorzy w wieku 60+ aktualnie stanowią ponad 25 procent polskiego społeczeństwa. W ciągu kilku kolejnych dekad ten odsetek wzrośnie aż do 40 procent. W systemie niezbędne są zmiany, ponieważ osoby starsze chorują w odmienny sposób. Lekarze muszą być na to w odpowiedni sposób przygotowani i zwracając uwagę między innymi na wielolekowość. Należy zwracać uwagę na to, czy pacjent rzeczywiście na tym skorzysta, ponieważ bardzo często dochodzi przy tym do interakcji i zmiany efektu działania dotychczas stosowanych substancji. Taka sytuacja może nawet nasilić istniejące choroby albo spowodować wystąpienie odmiennych działań niepożądanych. Do ograniczenia problemu wielolekowości wśród osób starszych mają się przyczynić tzw. przeglądy lekowe. To usługa farmaceutyczna, która od kwietnia bieżącego roku jest w fazie pilotażu i jest dostępna w 75 wybranych aptekach na terenie naszego kraju. Przegląd lekowy obejmuje trzy kontakty pacjenta z farmaceutą, podczas których przeprowadza on pogłębiony wywiad, sprawdza sposób przechowywania i terminy ważności zażywanych preparatów, przekazuje informacje o sposobach ich zażywania i sprawdza interakcje pomiędzy przyjmowanymi preparatami farmaceutycznymi, a w razie potrzeby stara się też wyeliminować leki czy suplementy diety, które nie przynoszą dla pacjenta żadnych korzyści. Taki przegląd powinien też się zakończyć opracowaniem indywidualnego planu opieki farmaceutycznej dla danego pacjenta i rozwiązaniem wszystkich wykrytych problemów związanych ze stosowaniem leków. Wywiad przeprowadzany przez pracownika apteki jest innym wywiadem niż ten, który zbiera lekarz. On jest bardziej skupiony na stosowanych lekach, interakcjach i potencjalnych problemach, które należy rozwiązać. Seniorzy są samotni i zamknięci w czterech ścianach, często pozostawieni sami sobie. Choć zdrowie nie pozwala im nawet na minimalną aktywność, a wyjście z domu jest dla nich bardzo trudne, muszą samodzielnie uporać się z wieloma problemami. Seniorzy zapytani o zaburzenie zdrowia psychicznego, z którym spotkali się w swoim życiu, w sferze publicznej, rodzinie lub mediach najczęściej wymieniają depresję (29 procent) i schizofrenię (26 procent). Choć odsetek chorujących jest spory, seniorzy niezbyt często szukają profesjonalnej pomocy. O ile wśród młodszych ludzi korzystanie z pomocy psychologa czy psychiatry jest powszechne, starsze osoby często nie otrzymują odpowiedniego wsparcia. Depresja staje się bardzo poważnym problemem wśród seniorów. Ich sytuację dodatkowo pogorszyła pandemia. W dyskusji publicznej na temat depresji często zapomina się o starszych osobach. Tymczasem to grupa, w której ryzyko zaburzeń psychicznych jest na wysokim poziomie. Seniorzy są samotni i zamknięci w czterech ścianach, często pozostawieni sami sobie. Choć zdrowie nie pozwala im nawet na minimalną aktywność, a wyjście z domu jest dla nich bardzo trudne, muszą samodzielnie zmagać się z wieloma problemami. Aż 6 na 10 Polaków uważa, że o zdrowiu psychicznym osób w wieku powyżej 60 lat nadal mówi się za mało. Polacy dostrzegają potrzebę społecznej dyskusji na ten temat. W okresie pandemii seniorzy zaczęli wpadać w coraz większe problemy finansowe, pomimo tego, że znaczna część społeczeństwa oddłużała się w tym czasie, oszczędzając na zakupach, wyjściu do restauracji. Aktualnie starsze osoby są zadłużone na 10 miliardów złotych. Zwykle są to kredyty na bieżące potrzeby, zwłaszcza na leki, dopiero w dalszych przyczynach wskazują na pomaganie dzieciom i wnukom.Ponad 80 procent seniorów nie wykupiło w ostatnich miesiącach leków. Wydatki na leki stanowią poważną wyrwę w budżetach prawie 95 procent starszych osób. Sytuację części z nich poprawia program „Leki 75+”, dzięki któremu seniorzy powyżej 75. roku życia część leków otrzymali bezpłatnie. Zgodnie z danymi GUS w Polsce beneficjentów tego programu jest nawet około 3,5 miliona. Z badania wynika ponadto, że seniorzy ograniczając codzienne wydatki w pierwszej kolejności oszczędzają na rachunkach i żywności, ale zaraz potem - właśnie na lekach. 94 procet badanych osób przyznało, że wydatki na leki obciążają ich domowy budżet.Przy zwiększającej się liczbie seniorów i bez podjęcia niezwłocznie działań ze strony państwa opieka geriatryczna w naszym kraju nie ma szans na właściwe funkcjonowanie. Objęte kontrolą podmioty lecznicze w większości spełniały niezbędne warunki dla realizacji tej opieki, jednak zmagały się z wieloma problemami, utrudniającymi zapewnienie opieki geriatrycznej na najlepszym poziomie. Związane one były głównie z brakiem kompleksowych rozwiązań służących rozwojowi tej dziedziny. Podstawowym problemem jest małą liczba specjalistów posiadających kwalifikacje w tej dziedzinie. Geriatria to dosyć młoda dziedzina medycyny w Polsce, zajmująca się w sposób całościowy schorzeniami osób starszych. Jej głównym założeniem jest poprawa funkcjonowania osób starszych, w celu podniesienia jakości ich codziennego życia.W czerwcu ubiegłego roku w Polsce pracowało zaledwie 518 aktywnych zawodowo geriatrów. Dla utrzymania dobrej kondycji osób w podeszłym wieku niezbędna jest dbałość o kondycję fizyczną. Dwóch na pięciu obywateli naszego kraju w wieku co najmniej 60 lat nie podejmuje żadnej aktywności fizycznej nawet raz w miesiącu. Starsze osoby powinni być aktywni fizycznie, tak długo i w takim stopniu jak tylko jest to możliwe. Seniorzy powinni każdego dnia ćwiczyć co najmniej przez 30 minut. Wysiłek ten powinien być umiarkowany, czyli wiążący się wydatkiem energetycznym na poziomie 3,5-7 kcal/min. W Polsce mamy blisko 10 miliona seniorów, którzy nawet jeśli mają inicjatywę, to często pojawia się trudność w faktycznym podjęciu aktywności fizycznej. Pandemia jeszcze bardziej pogłębiła ten problem. Ciężko im znaleźć dopasowany program w najbliższej okolicy, przeszkodą może być chociażby odległość, a rozwiązania cyfrowe okazują się zbyt trudne do opanowania. Pewne badanie wykazało, że poziom aktywności fizycznej w Polsce spada wraz z wiekiem. I tak w kategorii wiekowej 60 lat i więcej aż 43% osób jest nieaktywnych fizycznie. Dodatkowo respondenci z tej grupy deklarują duży negatywny wpływ pandemii na swoje zdrowie fizyczne. Najczęstsze błędy, jakie popełniają seniorzy w swojej diecie to monotonne jedzenie, niechęć do zmiany kulinarnych nawyków, picie niewystarczającej ilości płynów, zbyt mała ilość warzyw i owoców, a zbyt duża białka, niedojadanie, niepotrzebne wykluczanie z diety różnych produktów. W starszym wieku w mniejszym stopniu odczuwa się pragnienie. Skutkiem tego jest większe ryzyko odwodnienia. Niewystarczające nawodnienie organizmu to jeden z najpoważniejszych błędów żywieniowych. Bez odpowiedniej ilości wody większość procesów życiowych jest po prostu niemożliwych. Zbyt mała ilość płynów sprawia, że u starszych osób często występują zaparcia. Opinie na temat picia mleka przez dorosłych i osoby starsze, są różne. Po jego spożycia wielu z nich cierpi z powodu dolegliwości układu pokarmowego, jednak cenne właściwości mleka sprawiają, że może być ono bardzo korzystne dla seniorów. Mleko zawiera cenne minerały, dzięki którym w prosty sposób można zapobiegać niedoborom, z którymi zmagają się seniorzy na skutek działania leków. Gdy w diecie brakuje wapnia, kości są osłabione i podatne na złamania. Przy jego niedoborze mogą wystąpić również krwotoki. Cenna dla organizmu seniora jest również mikroflora w produktach mlecznych, zwłaszcza jeżeli chodzi o szczepy bakterii Lactobacillus czy Streptococcus.W naszym kraju potrzeby z zakresu opieki długoterminowej zabezpieczane są w ramach systemu ochrony zdrowia pod postacią świadczeń medycznych oraz pomocy społecznej, oferując świadczenia socjalne. Występuje dodatkowo sektor opieki nieformalnej, która jest sprawowana przez najbliższych członków rodziny.