Krajobraz polskiego rynku tytoniowego i nikotynowego przechodzi fundamentalną transformację. Senat RP przyjął nowelizację ustawy antytytoniowej, która wprowadza szereg restrykcyjnych przepisów mających na celu ochronę dzieci i młodzieży przed nikotyną i uzależniającymi nawykami. Jednocześnie do konsultacji publicznych trafił kolejny projekt, przewidujący jeszcze bardziej radykalne rozwiązania.

Ewolucja zagrożeń wymaga nowych rozwiązań legislacyjnych

Współczesny rynek produktów nikotynowych charakteryzuje się dynamiczną ewolucją, w której tradycyjne papierosy ustępują miejsca innowacyjnym rozwiązaniom technologicznym. E-papierosy, zarówno zawierające nikotynę, jak i pozbawione tego alkaloidu, oraz woreczki z syntetyczną nikotyną stanowią obecnie dominujący segment nowych produktów konsumenckich. Ich atrakcyjna forma, różnorodność smaków i relatywnie łatwa dostępność sprawiają, że stają się szczególnie popularne wśród adolescentów.

Badania epidemiologiczne prowadzone przez Światową Organizację Zdrowia dostarczają niepokojących danych statystycznych. Nastolatki, które inicjują kontakt z nikotyną poprzez e-papierosy - nawet te niezawierające tego alkaloidu - wykazują ponad dwukrotnie większe prawdopodobieństwo przyszłego sięgnięcia po tradycyjne wyroby tytoniowe. Ten fenomen, określany w literaturze naukowej jako "gateway effect", stanowi istotne wyzwanie dla zdrowia publicznego.

Dotychczasowa regulacja prawna nie obejmowała kompleksowo tych nowych kategorii produktów, pozostawiając luki w zakresie ograniczeń wiekowych, zakazów promocyjnych oraz nadzoru nad składem chemicznym preparatów.

Senat zatwierdza kompleksową ochronę młodzieży

Przyjęta przez Senat nowelizacja ustawy antytytoniowej wprowadza kategoryczny zakaz sprzedaży e-papierosów bez nikotyny oraz woreczków nikotynowych osobom niepełnoletnim. Regulacja ta eliminuje również możliwość dystrybucji tych produktów poprzez kanały internetowe oraz automaty sprzedażowe, co znacząco ogranicza ich dostępność dla młodocianych konsumentów.

Przepisy przewidują również kompleksowy zakaz działalności reklamowej i promocyjnej dotyczącej tych produktów. Opakowania będą musiały zawierać oznaczenia ostrzegawcze informujące o potencjalnych zagrożeniach zdrowotnych. Dodatkowo, e-papierosy bez nikotyny podlegają tym samym ograniczeniom lokalizacyjnym co produkty nikotynowe - ich używanie zostaje zakazane w miejscach publicznych, włączając instytucje edukacyjne, zakłady gastronomiczne, przystanki komunikacji publicznej oraz place zabaw.

Nowa regulacja wprowadza również wzmocniony nadzór nad składem chemicznym płynów do e-papierosów oraz woreczków nikotynowych. Producenci będą zobowiązani do dostosowania formulacji swoich produktów do wymogów ustawowych, eliminując substancje o właściwościach kancerogennych. Informacje o składzie produktów muszą być zgłaszane do Biura ds. Substancji Chemicznych z co najmniej sześciomiesięcznym wyprzedzeniem przed planowanym wprowadzeniem do obrotu.

Radykalne propozycje w fazie konsultacji

Równolegle z przyjęciem nowelizacji przez Senat, do konsultacji publicznych skierowano projekt jeszcze bardziej restrykcyjnych regulacji. Proponowane zmiany przewidują całkowity zakaz wprowadzania do obrotu jednorazowych e-papierosów, niezależnie od zawartości nikotyny. Ta radykalna propozycja wynika z trudności w kontroli składu i zawartości takich produktów oraz ich negatywnego wpływu na środowisko naturalne.

Projekt zakłada również eliminację z rynku woreczków nikotynowych o smakach innych niż tytoniowy. Aromatyzowane warianty są szczególnie atrakcyjne dla młodych konsumentów i często stanowią pierwszy punkt kontaktu z nikotyną. Dodatkowo, inne produkty zawierające nikotynę, takie jak gumy, spraye czy tabletki, zostałyby przeklasyfikowane i udostępnione wyłącznie w aptekach po uzyskaniu odpowiednich zezwoleń regulacyjnych.

Konsultacje publiczne, trwające 21 dni, stanowią kluczowy etap procesu legislacyjnego, umożliwiając przedstawicielom branży oraz organizacjom społecznym wyrażenie opinii na temat proponowanych rozwiązań.

Uzasadnienie zdrowotne i społeczne nowych regulacji

Jednorazowe e-papierosy i aromatyzowane woreczki nikotynowe przedstawiają szczególne zagrożenie dla zdrowia publicznego z kilku powodów. Po pierwsze, ich atrakcyjna forma i różnorodność smaków czynią je bardzo popularnymi wśród adolescentów, często stanowiąc initium kontaktu z substancjami uzależniającymi. Po drugie, trudność w kontroli składu chemicznego, szczególnie w przypadku produktów jednorazowych, stwarza ryzyko narażenia konsumentów na nieznane lub potencjalnie szkodliwe substancje.

Aspekt środowiskowy stanowi również istotny argument za wprowadzeniem zakazów. Jednorazowe e-papierosy zawierają elementy plastikowe oraz baterie litowo-jonowe, które charakteryzują się problematycznym procesem recyklingu i przyczyniają się do degradacji środowiska naturalnego.

Nikotyna, jako substancja o silnych właściwościach uzależniających, nie powinna być traktowana jako zwykły towar konsumencki. Jej wpływ na rozwijający się organizm młodociany może prowadzić do długotrwałych konsekwencji zdrowotnych oraz zwiększać prawdopodobieństwo przyszłych uzależnień.

Kontekst wcześniejszych zmian legislacyjnych

Opisywane regulacje stanowią kontynuację szerszej strategii antytytoniowej realizowanej przez polskie władze. W kwietniu br. weszły w życie przepisy zakazujące sprzedaży podgrzewanych wyrobów tytoniowych o charakterystycznych aromatach, takich jak mentol czy dodatki owocowe. Branża otrzymała dziewięciomiesięczny okres przejściowy na wyprzedaż zgromadzonych zapasów.

Te wcześniejsze zmiany, wraz z regulacją podgrzewaczy do tytoniu jako nowatorskich wyrobów tytoniowych, stanowiły dostosowanie polskiego prawa do wymogów unijnych dyrektywy tytoniowej.

Podsumowanie transformacji rynku nikotynowego

Przyjęte przez Senat regulacje oraz propozycje skierowane do konsultacji publicznych reprezentują kompleksowe podejście do ochrony zdrowia publicznego, szczególnie młodego pokolenia. Wprowadzenie kategorycznych zakazów sprzedaży nieletnim, eliminacja kanałów dystrybucji internetowej oraz wzmocnienie nadzoru nad składem produktów stanowią istotny krok w kierunku ograniczenia dostępności substancji uzależniających.

Planowane całkowite wycofanie jednorazowych e-papierosów oraz aromatyzowanych woreczków nikotynowych może znacząco zmienić strukturę polskiego rynku, zmuszając producentów do redefinicji strategii produktowych. Jednocześnie, przeniesienie produktów nikotynowych do kanału aptecznego może zwiększyć kontrolę nad ich dystrybucją oraz zapewnić lepsze informowanie konsumentów o potencjalnych zagrożeniach zdrowotnych.

Sukces tych regulacji będzie zależeć od skuteczności ich egzekwowania oraz akceptacji społecznej dla tak restrykcyjnych rozwiązań. Doświadczenia międzynarodowe wskazują, że kompleksowe podejście legislacyjne, połączone z odpowiednią edukacją zdrowotną, może skutecznie ograniczyć inicjację używania produktów nikotynowych wśród młodzieży.

Bibliografia:

https://www.gov.pl/web/zdrowie/wdrazamy-kolejne-przepisy-chroniace-dzieci-przed-nikotyna-i-uzalezniajacymi-nawykami (dostęp z dnia 17.06.2025)