Szpital Uniwersytecki w Krakowie uruchomił e-learningową platformę szkoleniową dla lekarzy i pielęgniarek z całego kraju, którzy po zalogowaniu przy użyciu numeru prawa wykonywania zawodu uzyskują możliwość korzystania ze wszystkich materiałów edukacyjnych oraz dostęp do testu zaliczeniowego, a także ankiety ewaluacyjnej. Korzystanie z platformy możliwe będzie do dnia 31 grudnia 2018 roku.
Celem szkolenia jest zaznajomienie z problematyką Zespołu Stopy Cukrzycowej, w tym jego diagnostyką i multidyscyplinarnym leczeniem. Wszelkie udostępnione materiały uzyskały akceptację Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego, konsultanta krajowego z diabetologii, Naczelnej Rady Pielęgniarek i Położnych oraz przedstawicieli konsultantów krajowych w zakresie chirurgii, chirurgii naczyniowej oraz angiologii.
Szkolenie realizowane jest ze środków finansowych będących w dyspozycji Ministra Zdrowia przeznaczonych na realizację programu polityki zdrowotnej pn. Program Wsparcia Ambulatoryjnego Leczenia Zespołu Stopy Cukrzycowej na lata 2016-2018 w ramach zadania pn. Organizacja szkoleń dla lekarzy i pielęgniarek różnych specjalności w tym diabetologii i medycyny rodzinnej, obejmujących prewencję, diagnostykę i terapię ZSC.
Adres internetowy platformy: https://szkolenia.su.krakow.pl/Zaloguj
Komentarze
[ z 6]
To bardzo dobre zjawisko wynikające z postępu, że coraz więcej źródeł i platform edukacyjnych przenoszonych jest do internetu. Dzięki temu lekarze czy w ogóle pracownicy służby zdrowia zainteresowani tematem mogą korzystać z łatwo dostępnego źródła wiedzy i dzięki temu zwiększają się szanse na to, że większa grupa zainteresowanych dotrze do danych wiadomości co będzie mogło przełożyć się na lepsze leczenie pacjentów lub przynajmniej przeciwdziałanie następstwom pewnych chorób. Jeśli chodzi o właśnie stopę cukrzycową czego dotyczy temat artykułu wydaje się to szczególnie istotne. Niestety sporo osób nie przykłada wagi do swojego stanu zdrowia, nawet kiedy zdają sobie sprawę, iż chorują oni na cukrzycę i że ten problem związany z niewłaściwymi poziomami i stężeniami cukrów może u nich prowadzić do nieodwracalnych zmian w naczyniach układu krążenia. To bardzo złe zjawisko i pokazuje jak wiele jeszcze potrzeba w naszym kraju zmienić, żeby pacjenci chorujący na cukrzycę- ale nie tylko, bo również na inne choroby przewlekłe, którym mogą towarzyszyć groźne powikłania- zdawali sobie sprawę ze swojego położenia i przynajmniej starali się zmienić sytuację poprzez stosowanie odpowiednich dziań profilaktycznych. W ich doborze powinni być pomocni właśnie lekarze lub pozostały personel zajmujący się opieką nad pacjentami. Otwarcie podobnej platformy e-learningowej powinno być w tym właśnie pomocne. Taką przynajmniej mam nadzieję.
Wydaje mi się, że takie rozwiązania są bardzo potrzebne w naszym kraju z uwagi, na to, że telemedycyna cieszy się coraz większym zainteresowaniem. Bardziej niepokojące jest to, że cukrzyca jest coraz częściej diagnozowana w naszym kraju, a jej powikłania są dosyć powszechne z uwagi na to, że nie jest ona rozpoznana w odpowiednim czasie. Problemem w naszym kraju jest to, że chory często ma niewłaściwy poziom glukozy we krwi nawet przez kilkanaście lat, co spowodowane jest tym, że nie są regularnie wykonywane badania. W tym czasie dochodzi do uszkodzenia zarówno małych jak i dużych naczyń krwionośnych, co może również mieć związek z rozwojem stopy cukrzycowej, która w większości przypadków niestety musi zakończyć się jej amputacją. Zwiększa się także ryzyko uszkodzenia kłębuszków nerkowych oraz rozwoju stopy cukrzycowej. Warto zaznaczyć, że wszystkie te powikłania mogą w znacznym stopniu obniżyć jakość życia przyczyniając się także do tego, że chory staje się w znacznie mniejszym stopniu samodzielnym. Często ma problem z wykonywaniem codziennych czynności, a nauka przyzwyczajenia się do aktualnego stanu zdrowia czasem jest procesem długotrwałym. Często osoby takie umierają z powodu zawału serca lub udaru mózgu. Eksperci podkreślają, że jeżeli Polacy nie zmienią swoich nawyków to sytuacja będzie się pogarszała. Wiele leków nowej generacji nie jest refundowanych, co wiąże się z tym, że znaczną część społeczeństwa nie będzie po prostu na nie stać. Osoby z cukrzycą muszą pamiętać o tym aby regularnie przeprowadzać pomiary poziomu glukozy we krwi. Możliwe jest to dzięki glukometrom. Jeżeli stosowana jest intensywna insulinoterapia to pomiary powinny być przeprowadzane nawet cztery razy na dobę. Jeżeli chodzi o pacjentów z cukrzycą typu 2 leczonych stałymi dawkami insuliny to glikemię należy kontrolować raz lub dwa razy w ciągu dnia. Coraz więcej nowinek technologicznych przyczynia się do tego, że dużo prostsze jest monitorowanie wszelkich chorób. Podobnie jest także w przypadku cukrzycy powstały bowiem tak zwane smartglukometry. Zgromadzone w nim wyniki są przesyłane do smartfona, a następnie do chmury dzięki czemu specjalista ma wgląd w stan zdrowia pacjenta, co pozwala na zwiększenie jego bezpieczeństwa i w razie konieczności pozwala na udzielenie niezbędnych zaleceń co należałoby zmienić w przypadku ewentualnych nieprawidłowości. Dzięki temu możliwe jest także obserwowanie czy pacjent rzeczywiście monitoruje swój stan zdrowia, co w przypadku chorób takich jak cukrzyca jest bardzo istotne. Wydaje mi się, że w dzisiejszych czasach, w których mamy dostęp do ogromnej ilości zdrowej żywności oraz wszelkich form aktywności fizycznych powinniśmy skupić się na tym aby jak najszybciej zacząć dbać o zdrowie swoje i swoich bliskich. Cukrzyca to groźna choroba, która nawet jeśli jest zdiagnozowana to w wielu przypadkach jest lekceważona przez pacjentów ponieważ uważają oni, że jeżeli przyjmują przepisane przez lekarza leki to wszystko jest w porządku. Leki oczywiście mają bardzo duże znaczenie, natomiast bardzo ważne jest zaangażowanie samego chorego. Zdarza się bowiem, że poprzez zmianę trybu życia pacjentowi przepisywane są mniejsze ilości dawek leków co oczywiście jest bardzo istotne. Każde substancje, szczególnie gdy są przyjmowane przez długi czas wiążą się z działaniami niepożądanymi, których każdy z nas zawsze chce uniknąć. Warto również zaznaczyć, że cukrzyca to choroba, z którą da się normalnie żyć. Istotne jest odpowiednio wczesne jej zdiagnozowanie, a także stosowanie się do zaleceń specjalistów. Jeżeli chodzi o leczenie cukrzycy typu 2 to bardzo ważne jest przestrzeganie prawidłowej diety. Dobrym wyborem jest dieta śródziemnomorska, a także dieta DASH zwierająca duże ilości błonnik. Pacjentom powinno się zalecać produkty sfermentowane wśród których znajdują się kefiry czy jogurty. Warto jest sięgać po warzywa, niskotłuszczowe produkty mleczne czy też pełnoziarniste produkty zbożowe. Jak w większości chorób bardzo ważna w przypadku cukrzycy jest aktywność fizyczna. Dzięki temu, że mięśnie pracują zwiększa się zużycie glukozy co wiąże się z tym, że w mniejszym stopniu jest ona pobierana przez komórki naszego organizmu. Dzięki regularnym ćwiczeniom możliwe jest także w lepszym stopniu metabolizowanie lipidów. Przy wyborze odpowiednich ćwiczeń warto jest wziąć pod uwagę wiek pacjenta i jego kondycję,a także inne współwystępujące choroby. Początkowo jeżeli chodzi o starsze osoby to dobrze jest wybrać spacer. Wykonanie około pięciu tysięcy kroków to bardzo dobry wynik, który z pewnością korzystnie wpłynie na ich zdrowie, a nie obciąży organizmu w zbyt dużym stopniu. Warto jest szukać ćwiczeń, które pozwalają na zaangażowanie dużej ilości grup mięśniowych. Bardzo ważne jest koncentrowanie się na tej chorobie która jak wiemy staje się coraz częstszym problemem w naszym społeczeństwie. Szacuje się, że do 2030 roku 10 procent obywateli naszego kraju może być na nią chora. Aktualnie choruje na nią 3 miliony Polaków, a około 1 milion nie jest tego świadoma. To z pewnością jeżeli chodzi o wszelkie choroby jest w dużej mierze niebezpieczne. Jednym z najczęstszych powodów rozwoju cukrzycy typu 2 jest nadwaga lub otyłość. Na skutek tego, że do naszego organizmu dostarcza się zbyt dużych ilości substratów energetycznych są one zamieniane na tkankę tłuszczową. Komórki, w których znajduje się nadmiar tłuszczu nie pobierają glukozy, jako kolejnego źródła energii. Jeśli w odpowiednio krótkim czasie nie zostanie spalona glukoza to jest ona zamieniana w tłuszcz. Aby trafiła do komórek trzustka musi wytworzyć większe ilości insuliny. Wraz z upływem czasu dochodzi do sytuacji, że hormon ten jest wydzielany w mniejszych ilościach. Proces ten trwa przez kilka lat, ale w końcu dochodzi do sytuacji, że jego synteza zostaje zatrzymana. Okres ten nazywany jest stanem przedcukrzycowym i warto zaznaczyć, że istnieje szansa aby go jeszcze odwrócić. Stan przedcukrzycowy przyczynia się do tego, że ryzyko rozwoju cukrzycy wzrasta aż pięciokrotnie. Innymi czynnikami, które przyczyniają się do jego wystąpienia jest nadciśnienie tętnicze, a także nieprawidłowości dotyczące mikroflory jelitowej która coraz częściej staje się obiektem badań naukowców pod kątem licznych chorób. Do jego rozwoju może dochodzić także w wyniku wystąpienia insulinooporności. Przyczynia się ona do zwiększenia ryzyko zaburzeń sercowo-naczyniowych. Może zwiększać ryzyko wystąpienia zawału serca, udaru mózgu czy też miażdżycy. Prawdopodobnie ma też związek z chorobami neurodegeneracyjnymi. W przypadku kobiet może przyczyniać się do zaburzeń cyklu miesiączkowego, problemów z płodnością, a także rozwojem zespołu policystycznych jajników. Wspomina się o tym, że osoby otyłe znacznie częściej mają problem z insulinoopornością. W większości przypadków tak właśnie jest ponieważ nadmierna ilość tkanki tłuszczowej przyczynia się do rozwoju insulinooporności, w wyniku której konieczne jest uwalnianie większej ilości insuliny, która przyczynia się do tego, że tkanka tłuszczowa odkłada się w jeszcze większym stopniu. Warto jednak zaznaczyć, że insulinooporność może rozwijać się w przypadku osób z właściwym wskaźnikiem BMI, jednak u których występuje nieprawidłowy stosunek tkanki tłuszczowej do tkanki mięśniowej. Ryzyko rozwoju insulinooporności jest podobne jak w przypadku osób z nadmierną ilością kilogramów. Dodatkowo może ona wynikać także z zaburzeń hormonalnych związanych z hiperprolaktynemią, chorobą Hashimoto, zespołem policystycznych jajników, czy długotrwałym stosowaniem glikokortykosteroidów. Jeżeli wystąpi u pacjenta stan przedcukrzycowy to jest niezbędna modyfikacja stylu życia poprzez ograniczenie ilości dostarczanych kalorii, zwiększenie poziomu aktywności fizycznej co w konsekwencji wiąże się z redukcją masy ciała. Jeżeli uda się utrzymać właściwe nawyki to po okresie 3-4 lat ryzyko rozwoju cukrzycy zmniejsza się aż o dwie trzecie. Istnieją również sytuacje, w których cukrzyca może rozwinąć się z innych przyczyn. Jej wystąpienie może wynikać także z obecności innej choroby. Ma to miejsce chociażby w mukowiscydozie, w której dochodzi do włóknienia nie tylko płuc ale także trzustki. Często też dochodzi do niszczenia komórek beta, których funkcją jest przecież wytwarzanie insuliny. Choroba ta najczęściej występuje między 8, a 10 rokiem życia i konieczne jest stosowanie w terapii między innymi insuliny. Związane jest to z tym, że wchłanianie substancji odżywczych w przewodzie pokarmowym jest gorsze oraz, że organizm potrzebuje dostarczenia większej ilości energii do prawidłowego funkcjonowania. Ich zapotrzebowanie kaloryczne często wynosi 3-5 tysięcy kalorii co jest znacznie większe niż w przypadku zdrowego człowieka. Ilość spożywanych pokarmów jest spora, a ilość wydzielanej insuliny ulega zmniejszeniu, dlatego konieczne jest jej stosowanie.
Bardzo dobrze, że powstają takie inicjatywy w naszym kraju, których celem jest poprawa jakości życia pacjentów. Stopa cukrzycowa jest związana z niedokrwieniem tej części ciała, a także neuropatią. Niedokrwienie związane jest z podwyższonym poziomem glukozy we krwi, co jest spowodowane jej niewłaściwą kontrolą. Natomiast jeżeli chodzi o neuropatię to dochodzi do uszkodzenia nerwów czuciowych. Oba te stany powodują, że u osób z cukrzycą dochodzi do zaburzeń czucia bólu oraz temperatury. To może skutkować tworzeniem się groźnych ran w wyniku różnych czynników, które następnie mogą stać się groźnymi owrzodzeniami. Taki stan, który nie jest w odpowiedni sposób leczony może się skończyć amputacją stopy. Aby nieść pomoc tym pacjentom naukowcy opracowali specjalistyczne wkładki do butów opartych o technologię 3D. Dostosowanie nowoczesnych wkładek, w których jest dopasowywana również sztywność w zależności od masy ciała pacjenta przekłada się na to, że w mniejszym stopniu dochodzi do powstawania urazów. Jeżeli chodzi o cukrzycę typu 2 to koniecznie trzeba wspomnieć o profilaktyce. Warto zwrócić uwagę na dietę. Wiele mówi się o błonniku i jego pozytywnym wpływie na nasze zdrowie. W przypadku osób, które chorują na cukrzycę spożycie błonnika może przyczynić się do wydłużenia życia. Takie wnioski zostały zaprezentowane przez naukowców z Nowej Zelandii. Wiele osób nie zdaje sobie sprawy jak łatwo można zwiększyć spożycie błonnika. Znajduje się on powszechnie w warzywach oraz owocach. Można go znaleźć także w produktach pełnoziarnistych, brązowym ryżu czy nasionach strączkowych. Wspomniane badania dotyczyły osób z cukrzycą typu 1 i 2. Regularne spożywanie większych ilości błonnika przyczyniało się do tego, że w lepszym stopniu był kontrolowany poziom glukozy, cholesterolu we krwi, a także redukcji masy ciała. Należy jednak wspomnieć o tym, że przetwarzanie pokarmów zawierających błonnik może osłabić ich korzystne działanie. Jeżeli chodzi o spożywanie błonnika to nie należy się kierować tylko tym, że może on okazać się skuteczny w kontrolowaniu różnych schorzeń lub redukowaniu niektórych objawów. Jako profilaktyka licznych chorób bardzo ważne jest aby spożywać go w zwiększonych ilościach. Dużą rolę odgrywa chociażby aktywność fizyczna. Jeżeli ma ona przyczyniać się do obniżenia poziomu cukru to musi być wykonywana przez około 3-4 godziny w ciągu tygodnia. Moim zdaniem nie jest to zbyt dużo czasu i z pewnością każdemu uda się tak rozplanować swój czas aby móc poćwiczyć. Aby było to skuteczne dobrze aby odstępy pomiędzy dniami, w których jest uprawiany sport nie był dłuższy niż 2-3 dni. Wiele osób na wczesnych etapach przygody z aktywnością fizyczną popełnia pewien błąd. Starają się oni bowiem wykonywać ćwiczenia praktycznie w maksimum swoich możliwości. Dla organizmu może to być bardzo stresująca sytuacja, która przyczynia się do tego, że musi być wytworzona większa ilość energii. Przyczynia się to do tego, że we krwi dochodzi do wzrostu poziomu glukozy. Jeżeli chodzi o początki ze sportem to dobrze aby ćwiczenia były wykonane w 60 procentach możliwości. Istotne jest aby doprowadzić do zmęczenia, ale się nie forsować. Polecaną formą aktywności jest nordic walking lub też aktywny spacer. Ważnym aspektem jest aby w odpowiedni sposób dotlenić organizm, dlatego jeżeli zamierzamy ćwiczyć w domu, to dobrze jest to robić przy otwartym oknie. Odpowiednia technika oddechu również jest istotna i warto jest się jej nauczyć. Trenerzy personalni, a także lekarze zalecają także inne formy aktywności fizycznej. Jedną z nich jest pływanie, podczas którego nie dochodzi do zbyt nadmiernego obciążenia stawów. Jednocześnie podczas tej aktywności fizycznej jest możliwe zaangażowanie wielu grup mięśniowych. Eksperci cały czas są zdania, że cukrzyca stanowi epidemię XXI wieku. W naszym kraju żyje 2,7 miliona osób z tą chorobą. Z kolei u 5-6 milionów występuje stan przedcukrzycowy, u części z nich w ciągu 10 lat dojdzie do rozwoju wspominanej choroby. W naszym kraju od niedawna pacjenci mają dostęp do nowych terapii z wykorzystaniem flozyn i inkretyn. Flozyny wykazują działanie ochronne w stosunku do serca i mogą zmniejszyć ryzyko wystąpienia groźnych schorzeń. Warto zaznaczyć, że w naszym kraju każdego roku w wyniku powikłań sercowo-naczyniowych związanych z cukrzycą umiera 200 tysięcy osób. Z kolei inkretyny ułatwiają redukcję masy ciała, co zostało potwierdzone w badaniach. Dzięki zastosowaniu tych substancji w znacznym stopniu może dojść do zmniejszenia liczby hospitalizacji co zarówno z punktu widzenia pacjenta, ale także oszczędności, szczególnie w dzisiejszych czasach ma istotne znaczenie. Jeżeli chodzi o leczenie insuliną, to doszło do redukcji ich cen. Trwają jeszcze negocjacje w temacie insulin długodziałających. Postęp technologiczny przyczynił się do znacznej poprawy kontrolowania poziomu glukozy we krwi. Opracowano urządzenie, które jest w stanie je analizować przez całą dobę. Niestety jak na razie jest ono refundowane do 18 roku życia. Istnieje jednak szansa, że będzie ona dotyczyć także osób pełnoletnich jeśli cena tych urządzeń spadnie. Z punktu widzenia lekarza, możliwość oceny poziomu glukozy z pewnością będzie pomocne w kontrolowaniu zdrowia pacjenta. Dodatkowo rodzice mogą kontrolować czy ich dzieci stosują się do zaleceń specjalisty poza domem, na przykład w czasie pobytu w szkole czy na wycieczce. Jedna z wrocławskich firm będzie przeprowadzać badania nad lekiem przeciwcukrzycowym. Na świecie żyje bardzo wiele osób z cukrzycą typu 2. Opracowanie skutecznego leku z pewnością byłoby przełomowym wydarzeniem, a jeśli powstałby on w naszym kraju to na pewno dostęp do tego typu terapii byłby tańszy. Nowy lek ma zostać dostarczany przez skóre w sposób, który zapewnia brak ciągłości uszkodzenia powłok skórnych i charakteryzować się bardzo szybkim działaniem. Należy wspomnieć o tym, że wiele osób z cukrzycą 2 typu cierpi na różnego rodzaju dolegliwości pochodzące z układu pokarmowego. Związane jest to z tym, że zmuszeni są oni przyjmować od kilku do nawet kilkunastu tabletek dziennie. Szczególnie osoby starsze mogą skarżyć się na problemy z połykaniem wynikających właśnie z przyjmowania leków w takiej formie. Nowa forma podawania leków z pewnością będzie bardziej komfortowa i bezpieczna dla pacjentów. Precyzyjne dawkowanie zwiększy skuteczność terapii, a także bezpieczeństwo. Pozostając w tematyce nowych leków, trwają pracę nad substancjami, których działanie przyczyni się do redukcji zaburzeń metabolicznych, które mogą być przyczyną licznych powikłań. Dokładniej ma to być odpowiednia szczepionka. Jej działanie ma być związane z usuwaniem uszkodzonych komórek układu odpornościowego. Jeżeli nie zostaną usunięte to mogą przyczyniać się do tworzenia się stanu zapalnego. Prawdopodobnie chodzi o limfocyty T, które mogą gromadzić się w tkance tłuszczowej, zwiększając ryzyko jego rozwoju, a także zaburzeń metabolicznych, a nawet chorób serca. Terapie polegające na redukcji liczby tych komórek mogą okazać się bardzo przydatne w przypadku przebiegu cukrzycy. Dobrą informacją jest to, że naszym kraju wciąż prowadzone są liczne działania, których celem jest poprawa kondycji zdrowotnej naszego społeczeństwa. W Busku-Zdroju uzdrowisku uruchomiło bezpłatny badań profilaktycznych w kierunku wykrycia cukrzycy typ 2. Dodatkowo będą prowadzone także zajęcia ruchowe oraz porady dietetyka. Badanie ma dotyczyć 240 tysięcy osób wieku 45-64 lat. Wydaje mi się, że takie działa cieszą się sporym zainteresowaniem, a ich cel jest bardzo ważny. Zapobieganie cukrzycy typu 2 wcale nie jest bardzo trudne, jednak należy przestrzegać kilku podstawowych zasad, o których uczestnicy będa mogli się dowiedzieć właśnie w uzdrowisku. Dobrze aby podobne działania miały miejsce w innych częściach naszego kraju ponieważ problem nadwagi czy otyłości, dotyczy większości regionów w Polsce. Miejmy nadzieję, że cukrzyca typu 2 na przestrzeni lat będzie dużo rzadziej diagnozowana. Zależy to jednak w największym stopniu od świadomości społeczeństwa. Nie można zapominać, że profilaktyka powinna być podstawą naszego postępowania jeżeli chodzi o zdrowie. Liczne nowe odkrycia z pewnością są w stanie korzystnie wpłynąć na jakość życia pacjentów, jednak zapobieganie im, moim zdaniem jest dużo lepszą opcją, którą powinniśmy wybierać.
Jeżeli chodzi o powikłania to NFZ informuje, że ostatnio znacznie wzrosła liczba amputacji stóp. Na przełomie lat 2014-2018 ich ilość wzrosła o ponad jedną piątą. Niepokojącą informacją jest to, że znaczna część z tych osób nie była wcześniej na wizycie u diabetologa. Od tego roku wprowadzono w naszym kraju podatek cukrowy. Są zwolennicy tego pomysłu, którzy uważają, że z takiego działania płynęłyby liczne korzyści inni z kolei podchodzą do tego pomysłu nieco sceptycznie i uważają, że dopóki nie wpłynie się we właściwy sposób na świadomość obywateli to ciężko będzie coś zmienić. Wiele osób opiera się na danych, które pochodzą z innych państw. Wprowadzenie podatku na produkty zawierające nadmierne ilości cukru sprawiło, że zainteresowanie nimi znacznie się zmniejszyło. Tego typu działania podjęto w Wielkiej Brytanii, Finlandii, Francji, Kanadzie, Stanach Zjednoczonych czy na Węgrzech. Bardzo ciekawym pomysłem jednej z ekspertek jest to, aby środki finansowe uzyskane z takiego podatku można wykorzystać na leczenie powikłań otyłości lub co jest też bardzo istotne zwiększanie świadomości pacjentów odnośnie profilaktyki zdrowia. We Francji czy Belgii wprowadzono bardzo ciekawe rozwiązanie oznaczając produkty kolorami, w zależności od stopnia ich szkodliwości. To z pewnością także może wpłynąć na świadomość konsumentów ponieważ wiele osób nawet po przeczytaniu składu produktu może mieć problem ze stwierdzeniem czy warto go kupić czy nie. Takie rozwiązanie z dużym prawdopodobieństwem pomoże im wybranie produktu, który nie będzie działał niekorzystnie na ich zdrowie. Cały czas zalecenia co do ilości spożywanego cukru ulegają zmianom. Nie ulega wątpliwości, że jest on nadużywany przez znaczną część społeczeństwa. Warto zauważyć, że często może także dziać się to nieświadomie. Wystarczy jednak spojrzeć na etykietę każdego produktu, a mniej więcej będziemy wiedzieć czy zawiera on korzystne dla naszego zdrowia składniki, w odpowiedniej ilości. Rodzice powinni zwracać uwagę na produkty, które kupują swoim dzieciom. Warto zwrócić uwagę na to aby unikać mleka smakowego, słodkich (nawet niskokalorycznych) napojów oraz wody z dodatkami smakowymi. Gdy wypije się je od czasu do czasu to z pewnością nie jest to groźne jednak warto aby dzieciom nie podawać takich produktów ponieważ jeżeli nie będą znać smaku produktów to jest szansa, że nie będą miały ochoty na nie w kolejnych latach życia. Warto skoncentrować się na tym, że cukier może występować pod różnymi postaciami. Trzeba o tym pamiętać sugerując się wyborem konkretnego produktu. Może on występować jako glukoza, fruktoza, syrop glukozowo-fruktozowy, cukier kukurydziany, syrop klonowy, syrop z agawy, cukier inwertowany, izoglukoza, sacharaza czy melasa. Wiele osób zastanawia się czy cukier trzcinowy jest mniej szkodliwy od białego. Głównym składnikiem cukru trzcinowego podobnie jak cukru białego jest sacharoza. Oprócz różnicy w wyglądzie i walorach smakowych ich wartości odżywcze są takie same, dlatego w jednakowym stopniu mogą przyczyniać się do rozwoju groźnych chorób. Należy w tym momencie wspomnieć o substytutach cukru, które są chętnie wybierane przez konsumentów i są częściej dodawane do różnych produktów. Ksylitol jest o 40 procent mniej kaloryczny niż biały cukier. Co więcej jest metabolizowany bez udziału insuliny, więc może być spożywany przez osoby chorujące na cukrzycę. Nie należy go jednak stosować w ilości większej niż 15 gramów na dobę gdyż wykazuje działanie przeczyszczające. Jeżeli chodzi o pozytywne aspekty to ma on jeszcze działanie przeciwpróchnicowe co znalazło swoje zastosowanie np. w gumach do żucia. Innym zamiennikiem może być stewia, która charakteryzuje się zerową kalorycznością, a jest znacznie słodsza od cukru. Jej liście są kilkadziesiąt razy słodsze od cukru, a w postaci ekstraktu nawet kilkaset razy, dlatego nie ma konieczności stosowania jej w dużych ilościach. Można stosować również erytrytol, który także nie jest metabolizowany. Z kolei tagatoza jest przyswajana przez organizm w zaledwie jednej piątej dzięki czemu nie podnosi gwałtownie poziomu cukru we krwi.Według prognozowania w przeciągu 7 lat liczba chorych na cukrzycę zwiększy się o kolejny milion. Eksperci są zdania, że liczba chorych osób prawdopodobnie jest większa, ponieważ szacuje się, że co piąta osoba nie wie, że może mieć cukrzycę. Często jest ona rozpoznawana dopiero w zaawansowanym stadium, co według mnie wynika z niedostatecznej świadomości społeczeństwa odnośnie tego aby kontrolować poziom glukozy we krwi. Profilaktyka w przypadku tej choroby jest niezmiernie istotna. Narodowy Fundusz Zdrowia już w tym momencie kładzie większy nacisk na zapobieganie oraz zwiększenie wiedzy społeczeństwa co moim zdaniem jest bardzo dobrym rozwiązaniem. Konieczne są działania, których celem jest redukcja ilości spożywanego cukru. Prawie 61 procent niemowląt i aż 98 procent małych dzieci spożywa codziennie cukry dodane. Jeżeli chodzi o niemowlęta głównym źródłem cukru w ich diecie są dosładzane jogurty owocowe, natomiast w przypadku małych dzieci są to słodzone napoje. Jest to poważny problem jeżeli chodzi o zdrowie publiczne bowiem w tym czasie kształtują się nawyki żywieniowe, które towarzyszą danej osobie przez kolejne lata. Jak się okazuje dzieci, które piły słodkie napoje przed ukończeniem pierwszego roku życia z większym prawdopodobieństwem sięgały po nie przynajmniej raz dziennie w wieku 6 lat. Wciąż mówi się o tym, że zbyt duża ilość cukru może w niekorzystny sposób wpływać na zdrowie. Powikłaniem z którym kojarzy nam się jego nadużywanie jest cukrzyca, która ma negatywny wpływ na układ krążenia. Osoby uprawiające sport powinny pamiętać o tym, że podczas wysiłku fizycznego jest ona wolniej wchłaniana niż glukoza, toteż zapotrzebowanie na nie jest zbyt duże. Jak się okazuje jej dzienna dawka występuje w 150 mililitrach świeżo wyciśniętego soku z owoców. Jak przekonują eksperci trzeba znacznie więcej uwagi poświęcić edukacji. Niezbędne jest uświadomienie młodym osobom w jaki sposób mogą spalić nadmierną ilość kalorii przyswojonej najczęściej pod postacią cukru. Niestety może być z tym problem ponieważ znaczna część młodych ludzi nie chce uprawiać sportu. Problem braków kadrowych występuje również jeżeli chodzi o cukrzycę ponieważ przeszkolone pielęgniarki są deficytową kadrą co ma związek z tym, że nie pełnią one każdego dnia dyżurów w placówkach oświatowych, co jest odpowiednim miejscem do przeprowadzania działań profilaktycznych. Często znajdując się nawet w takich placówkach nie mają one odpowiedniej ilości czasu aby je przeprowadzić. Podobna sytuacja dotyczy pielęgniarek czy położnych zatrudnionych w Podstawowej Opiece Zdrowotnej. Nadmiar obowiązków również utrudnia im przeprowadzanie konkretnych działań, których założeniem jest niedopuszczenie do rozwoju chorób cywilizacyjnych. Według danych w naszym kraju pracuje około 4 tysiące pielęgniarek przeszkolonych w zakresie opieki diabetologicznej. Niestety nie udaje im się znaleźć zatrudnienia nawet w szpitalach na oddziałach diabetologicznych w roli edukatorów. Niski poziom aktywności fizycznej jest jednym z czynników, który zwiększa ryzyko jej wystąpienia. Ma to związek z tym, że w mniejszym stopniu dochodzi do utleniania glukozy, zmniejsza się aktywność jej transporterów i nasila się efekt zwiększonej syntezy kwasów tłuszczowych. W ostatnim czasie mówi się o tym, że pewien rodzaj czujników do monitorowania poziomu glukozy we krwi może być refundowany. Miałby on przysługiwać osobom z cukrzycą typu 1 w wieku od 4 do 18 lat z bardzo dobrze monitorowaną glikemią (8 pomiarów na dobę). Czujniki te zawierają system FGM, który umożliwia wysyłanie pomiarów bezpośrednio do rodziców, a także specjalisty prowadzącego terapię. System ten jest szczególnie zalecany młodym osobom ponieważ pozwala na stałe monitorowanie poziomu glukozy we krwi co znacznie redukuje prawdopodobieństwo wystąpienia niebezpiecznej hipoglikemii, niekorzystnie wpływającej na układ nerwowy, a także mogących przyczynić się do zgonu dziecka.
Cukrzyca jest jedną z najczęściej diagnozowaną chorobą w naszym kraju. Niezbędna jest zmiana dotychczasowych zwyczajów i zmiana trybu życia. Należy wprowadzić do jadłospisu zdrową żywność i pamiętać o regularnej aktywności fizycznej. Dzięki temu poprawa glikemii może być łatwiejsza. Dzięki tym czynnikom możliwa jest utrata nadmiernej ilości kilogramów w postaci tkanki tłuszczowej, która sprzyja występowaniu cukrzycy. Szybka utrata masy ciała w początkowych etapach choroby korzystnie wpływa na kontrolowanie cukrzycy, a także pozwala na uniknięcie groźnych powikłań w przyszłości. Oczywiście jest to możliwe jeśli wszelkie zalecenia są stosowane nieustannie. To pokazuje, że zarówno profilaktyka jak i leczenie cukrzycy opiera się na bardzo zbliżonych założeniach, o których powtarza się cały czas. Istnieje wiele form aktywności fizycznej, a także ciekawych, zdrowych przepisów, które pozwolą na utrzymywanie nas w dobrej formie. Z pewnością każdy może znaleźć coś dla siebie w Internecie, czy też różnych książkach lub czasopismach. Istnieje coraz większa liczba wideoblogów, które w bardzo przystępnej formie pokazują nam jak warto utrzymywać zdrową formę. Z pewnością cukrzyca wiąże się z duża liczba powikłań, które mogą przyczynić się do tego, że życie chorego całkowicie ulegnie zmianie. Warto jest wspomnieć, że zaburzenia wzroku mogą być jednym z objawów cukrzycy, z którymi pacjenci zgłaszają się do specjalisty. W przebiegu cukrzycy dochodzi do retinopatii, jednak świadomość odnośnie tej choroby wciąż nie jest na wystarczającym poziomie. Bardzo ważne są regularne konsultacje u okulisty, podczas których wykonuje się badanie dna oka. To pozwala na zdiagnozowanie nieprawidłowości, które mogą świadczyć o rozwoju cukrzycy. Na wczesnym etapie tej choroby dochodzi do zmian w naczyniach krwionośnych, które można dostrzec na tylnej ścianie oka. Dochodzi do poszerzenia żył, niewielkie wynaczynienia krwi, a także obrzęk siatkówki. U chorych w bardziej zaawansowanych stadiach może dochodzić do wylewów krwi do ciała szklistego oka, w wyniku zwiększonej kruchości naczyń. W takim wypadku pacjenci zgłaszają pojawienie się ciemnych plamek w polu widzenia, które znikają po kilku tygodniach. Bardzo częstym błędem jest lekceważenie tego objawu, ponieważ jak wspomniałem po pewnym czasie ustępuje. Niestety w niektórych przypadkach może nie dojść do jego wchłonięcia, co w konsekwencji może przyczynić się nawet do nieodwracalnej ślepoty, gdy wylew jest rozległy. U osób z cukrzycą może dochodzić do wahań wad wzroku, które są spowodowane wahaniami poziomu glukozy we krwi. Podwyższenie sprzyja krótkowzroczności, natomiast obniżenie jest związane z dalekowzrocznością. Pogorszone widzenie po zmierzchu jest częstym symptomem u diabetyków. Wynika to z pogorszenia funkcjonowania nerwów, które unerwiają mięśnie odpowiedzialne za rozszerzenie źrenicy. W wyniku tego dochodzi do gorszej adaptacji przy słabszym oświetleniu, co powoduje problemy z widzeniem w godzinach wieczornych oraz w nocy. U pacjentów z cukrzycą bardzo często może dochodzić do rozwoju zespołu suchego oka. Jest to związane z obniżoną produkcją filmu łzowego. Jako objaw należy też wspomnieć o nawracających infekcjach oka. Wśród nich wymienia się nawracające gradówki i jęczmienie i przewlekłe, bakteryjne zapalenia brzegów powiek. Pewnym sygnałem są także nawracające infekcje bakteryjne spojówki. Po 60 roku życia cukrzyca typu 2 dotyka 25 procent osób, natomiast po 80 jest to już co druga osoba. Należy wspomnieć, że spora część chorych nie jest jeszcze zdiagnozowana. Związane jest to z tym, że w początkowych jej etapach nie występują objawy, które mogą być sygnałem, że należy zgłosić się do specjalisty. Z tego właśnie powodu jest ona niedoceniana jeśli chodzi o działania profilaktyczne, wśród których zalicza się prowadzenie możliwie najzdrowszego trybu życia czyli stosowanie zdrowej diety, a także systematyczne uprawianie aktywności fizycznej. Odpowiednie szybkie reagowanie, gdy poziom glukozy wzrasta, pozwala na jej szybki powrót do prawidłowych wartości, jednak niezbędna jest zmiana stylu życia. Oczywiście zalecane jest aby systematycznie badać poziom glukozy we krwi, co pozwoli zdiagnozować nieprawidłowości. Dotyczy to osób po 45 roku życia, u którego występują czynniki ryzyka takie jak nadciśnienie tętnicze, siedzący tryb życia, nadwaga lub występowanie cukrzycy w rodzinie. Takie osoby powinne raz w roku przeprowadzać takie badanie. W ośrodku badawczym w Katowicach przeprowadza się badania nad cukrzycą typu 1. Jego założeniem będzie opracowanie nowych metod leczenia tej postaci choroby, a także prawdopodobieństwa występowania tego schorzenia u najbliższych krewnych pacjenta. Jeśli chodzi o nowe terapie to warto jest wspomnieć o tym, że jakiś czas temu opracowano trójskładnikową tabletkę. FDA zatwierdziła ten lek, który ma być stosowany u dorosłych osób z cukrzycą typu 2. Wśród składników tego leku znajduje się empagliflozyna, linagliptyna i chlorowodorek metforminy. Skuteczność tego leku została potwierdzona w dwóch randomizowanych badaniach. Dzięki preparatom złożonym z pewnością komfort terapii jest dużo większy, a pacjenci nie są narażeni na ryzyko pominięcia połknięcia, któregoś z leków. Wielu starszych pacjentów, ma problemy z pamięcią lub koncentracją, co wiąże się z tym, że pewne dawki leków mogą zostać pominięte, co w przypadku zarówno cukrzycy, jak i innych chorób może się wiązać z niebezpiecznymi powikłaniami. Dodatkowo taka forma przyjmowania leków, z pewnością wiąże się z wyższą skutecznością terapii. Stosowanie wielu leków oddziaływuje na większą liczbę mechanizmów, które przyczyniają się do występowania hiperglikemii. Eksperci są zdania, że chorzy z niewyrównaną glikemią są osobami znajdującymi się w grupie wysokiego ryzyka jeśli chodzi o infekcję koronawirusem i ciężki przebieg infekcji COVID-19. Sugeruje to, że szczególnie w okresie epidemii wskazane jest kontrolowanie przebiegu cukrzycy, a także glikemię. W tym ciężkim okresie trudniej jest skonsultować się ze specjalistą, jednak wytyczne, których należy przestrzegać nie uległy zmianie i wciąż trzeba ich przestrzegać aby uniknąć groźnych dla życia i zdrowia powikłań. Stres, który wiąże się z pandemią, zmiana rytmu życia, w tym spożywania posiłków powinno skłonić do częstszych pomiarów cukru. Warto wspomnieć, że aż jedna trzecia osób, które zmarły w wyniku powikłań COVID-19 to osoby chorujące na cukrzycę. Według ekspertów jest to grupa pacjentów, która powinna być objęta specjalną opieką, a sama infekcja może przyczynić się do pogłębienia pierwotnej choroby. Należy zaznaczyć, że najbardziej narażeni na niebezpieczne powikłania są pacjenci, którzy w nieodpowiedni sposób kontrolują swoją chorobę. Jeżeli chodzi o cukrzycę typu 1, przy właściwej glikemii to pacjenci nie są aż tak narażeni na ciężki przebieg infekcji. Wyjątkiem są osoby z nieprawidłowo wyrównaną cukrzycą, gdy hemoglobina glikowana wynosi powyżej 10 procent. Ponadto czynnikiem, który może negatywnie wpłynąć na przebieg choroby jest czas trwania choroby, który jest dłuższy niż 30-40 lat. W przypadku osób z cukrzycą typu 2 groźne powikłania występują częściej. Każda infekcja, w tym koronawirusem przyczynia się do tego, że utrudnione jest kontrolowanie glikemii, a poziom glukozy wzrasta i trudno jest ją utrzymać w prawidłowym zakresie. Obserwuje się, że podwyższony poziom glukozy utrzymuje się długo po wyzdrowieniu. To pokazuje, że osoby z cukrzycą powinni w szczególności stosować się do wszelkich zaleceń higieny osobistej, aby w możliwie największym stopniu zredukować ryzyka zakażenia. Jeżeli już dojdzie do infekcji, to zaleca się aby osoby z cukrzycą pamiętali o intensywnym nawodnianiu, ograniczeniu spożycia produktów, które mogłyby podwyższyć w znacznym stopniu poziom glukozy. Należy systematycznie kontrolować temperaturę ciała oraz częściej sprawdzać poziom glukozy we krwi przy pomocy glukometru. Jeśli wartość jej przekracza 300 mg/dl to konieczne jest skonsultowanie się ze swoim lekarzem prowadzącym, ponieważ być może konieczna będzie modyfikacja aktualnie stosowanych leków. Konieczne jest uświadamianie pacjentów, że samo przyjmowanie leków obniżających poziom glukozy we krwi nie jest jedynym elementem terapii.
Edukacja tej grupy Pacjentów jest kluczowa do osiągnięcia względnego "komfortu" codziennego funkcjonowania. Specjaliści podkreślają, że dzięki wprowadzeniu wielodyscyplinarnego modelu zapobiegania i leczenia chorych z zespołem stopy cukrzycowej oraz edukacji pacjentów i personelu medycznego, można doprowadzić do znacznej poprawy ich stanu zdrowia. Polskie Towarzystwo Diabetologiczne w swoich zaleceniach zwraca uwagę m.in. na rozpowszechnianie wiedzy dotyczącej zespołu stopy cukrzycowej wśród pracowników podstawowej opieki zdrowotnej i samych pacjentów. Nie ma wątpliwości, że wiele jednak zależy od aktywnej postawy chorego i jego rodziny oraz właściwie ukierunkowanego i kontrolowanego przez pielęgniarkę wsparcia. W czasie sprawowania opieki nad pacjentem z zespołem stopy cukrzycowej pielęgniarka rodzinna jest zobowiązana do podjęcia działań, mających na celu rozpoznanie stanu biopsychospołecznego podopiecznego, wydolności opiekuńczo-pielęgnacyjnej rodziny, ustalenia diagnozy pielęgniarskiej, określającej jego obecny stan i ewentualne zagrożenia. Kolejnym etapem jest zaplanowanie pielęgnowania i edukacji wraz z pacjentem i rodziną oraz wnikliwa ocena jego rezultatów. W powszechnym rozumieniu edukacja zdrowotna pacjenta/klienta polega na przekazaniu, określonego zasobu wiadomości teoretycznych i nauczeniu konkretnych umiejętności praktycznych. Aby zapewnić oczekiwaną przez pacjentów lepszą jakość życia, edukacja musi być zindywidualizowana. To zadanie najskuteczniej może spełnić pielęgniarka rodzinna, co wynika z jej codziennej praktyki, potwierdzonej także badaniami naukowymi. Do istotnych elementów edukacji chorych na cukrzycę należy motywowanie chorego, który powinien mieć wiedzę na temat swojej choroby i znać skalę zagrożenia. Edukacja pacjentów jest procesem ciągłym i powinna być powtarzana w celu utrwalenia już zdobytych wiadomości i podawania nowych oraz uwzględniać poziom inteligencji i wykształcenia pacjenta. Celem edukacji chorych jest zaangażowanie ich samych do kontroli cukrzycy. W zakresie tej metody może się mieścić wiele czynności, np. chorzy w domu sami systematycznie oznaczają zawartość glukozy w moczu za pomocą suchych testów papierkowych, odpowiednio regulują dawkę insuliny, którą sami odmierzają oraz wstrzykują, sami dbają o prawidłowy skład i rozkład posiłków, zapobiegają niedocukrzeniu, stosują ćwiczenia fizyczne i potrzebne zabiegi higieniczne, umiejętnie przystosowują tryb życia i pracy do głównego zadania, jakim jest polepszenie zdrowia. Każdy program edukacyjny, niezależnie od rodzaju cukrzycy, powinien w związku z tym obejmować: − zapoznanie chorego z przyczynami, objawami i przebiegiem choroby; – nauczenie pacjenta rozpoznawania objawów hipoglikemii, hiperglikemii, zapobiegania, postępowania w razie ich zaistnienia; – ukazanie znaczenia samokontroli w cukrzycy przez kontrolę glikemii, obsługę glukometru, kontrolę ciśnienia krwi, prowadzenie dzienniczka i pomiaru masy ciała; – zapobieganie odległym powikłaniom przez stałe monitorowanie takich parametrów, jak: badanie dna oka, badania krwi, EKG, badanie stóp, ocena pracy nerek; – przedstawienie roli wysiłku fizycznego; – nauczenie zasad żywienia; – poinformowanie o zasadach przechowywania insuliny; – nauczenie techniki przygotowania iniekcji, sposobu jej wykonania, pokazanie miejsc wkłucia [5, 6]. W programie nauczania chorych powinny znaleźć się różne tematy. Są to informacje dotyczące diety, leków, ćwiczeń, badań domowych, rozpoznawania objawów zagrożeń. Chorzy muszą zrozumieć sens zabiegów i działań przeciw cukrzycy, aby wytworzyła się u nich motywacja do leczenia. Personel edukujący powinien umiejętnie wysłuchać opinii chorych, należy też unikać wyrażeń niejasnych i skomplikowanych terminów medycznych. Dobrą metodą uczenia jest działanie według wcześniej przygotowanego wzoru programu, który powinien być kształtowany w zależności od pacjenta i jego choroby. Należy w nim uwzględnić stosunki rodzinne, poziom wykształcenia, warunki materialne, sytuację życiową, pracę zawodową. Ważne jest wciągnięcie do procesu leczenia pozostałych członków rodziny oraz wyrobienie u chorego pewnych nawyków, tj. planowania i realizowania programu dnia oraz sposobu na poprawę stanu psychicznego i umiejętności radzenia sobie ze stresem. Program leczenia jest skuteczny tylko wtedy, gdy chory jest przekonany o jego celowości i w pełni akceptuje metody działania. Zdarza się, że chorzy z dużą wiedzą nie potrafią jej zastosować do rozwiązania powstających problemów. Nauczenie pacjentów zasad samokontroli i samoopieki przynosi wiele korzyści: zwiększa skuteczność leczenia, oszczędza nakład pracy, daje choremu wolność od ograniczeń wynikających z choroby, gdyż umie się on do nich przystosować i ma mniej negatywnych przeżyć związanych z chorobą. Chory i jego problemy powinny znajdować się w centrum zainteresowania zespołu terapeutycznego oraz bezpośrednio wpływać na podejmowane działania. Kiedy minie pierwszy okres po rozpoznaniu choroby, chory na cukrzycę praktycznie sam realizuje program leczenia, dlatego musi podejść do niego czynnie, a pielęgniarka i lekarz pozostają tylko jego doradcami. Należy umieć rozróżnić pojęcie doradztwa od poradnictwa zdrowotnego w opiece nad pacjentem z zespołem stopy cukrzycowej. Doradzanie w zdrowiu jest udzielaniem pomocy przez jedną osobę drugiej lub grupie osób w dokonywaniu wyborów, przystosowaniu się oraz rozwiązywaniu problemów związanych z zachowaniem i utrzymaniem zdrowia. W doradztwie natomiast problem zdrowotny jest najczęściej dostrzegany przez doradcę i to on jest osobą inicjującą kontakt edukacyjny. W opiece nad pacjentem w środowisku domowym, w początkowej fazie rozwoju cukrzycy oraz działaniach podejmowanych przez pielęgniarkę dominują akcenty doradcy. Często pacjent i jego rodzina nie dostrzegają problemu wymagającego interwencji pielęgniarskiej lub niejednokrotnie bagatelizują pierwsze niepokojące objawy. Inicjatywa nawiązywania kontaktu edukacyjnego należy wówczas do pielęgniarki, która musi być wtedy bardziej aktywna w poszukiwaniu kontaktu z pacjentem. Zwiększenie świadomości zdrowotnej u pacjenta i jego rodziny z biegiem czasu powinno zmienić rodzaj relacji pielęgniarka–pacjent, a praca pielęgniarki przybrać formę poradnictwa zdrowotnego. Pacjent uświadamia sobie wtedy w pierwszej kolejności potrzebę nawiązania kontaktu z pielęgniarką w celu rozwiązania swoich określonych problemów zdrowotnych. W tych relacjach dominują współpartnerstwo oraz dobrowolność z korzystania z usług. Model pielęgnowania według teorii D. Orem nastawiony na samoopiekę wyzwala u podopiecznych duży potencjał życiowy. Jest to program niezbędny do wdrożenia w przypadku chorego z zespołem stopy cukrzycowej. Zwraca uwagę na to, że problemy, z jakimi boryka się pacjent, mogą doprowadzić do stopniowego pogorszenia się jego funkcjonowania, ograniczenia w wykonywaniu czynności dnia codziennego oraz częściowej lub całkowitej niemożności zaspokojenia potrzeb biologicznych, psychologicznych i społecznych. Zachowanie równowagi między zdolnością pacjenta do samoopieki a zapotrzebowaniem na opiekę jest bardzo ważne w pracy pielęgniarki. Dorothy Orem zaproponowała model deficytu samoopieki zakładający, że: – każdy człowiek powinien odpowiadać za własne życie, zdrowie, bezpieczeństwo pod warunkiem, że jest zdolny do właściwego postępowania, samoopieki, samopielęgnowania, – rola pielęgniarki polega na pomaganiu ludziom w usamodzielnianiu się przy respektowaniu praw człowieka do samodzielnego podejmowania decyzji, w sprawach własnego zdrowia i życia, – pielęgniarka włącza się do opieki wówczas, gdy osoba chora nie jest w stanie zaopiekować się sama sobą, – pomoc udzielana pacjentowi może mieć charakter: zachęcająco-edukacyjny, częściowo wyrównujący braki w samoopiece, całkowicie kompensacyjny, tzw. wyrównawczy. Samoopieka jest rozumiana jako wspieranie procesów życiowych i normalnego funkcjonowania oraz zapobieganie lub kontrolowanie procesu chorobowego i urazu, na który szczególnie jest narażony pacjent z zespołem stopy cukrzycowej. Główne kategorie potrzeb związanych z samoopieką to: 1) potrzeby uniwersalne – wspólne wszystkim ludziom, konieczne do utrzymania życia i zdrowia oraz dobrego samopoczucia: potrzeba oddychania, zapewnienie wystarczającej ilości płynów i prawidłowego pożywienia, wydalanie, utrzymanie równowagi między aktywnością a wypoczynkiem oraz między samotnością a interakcjami społecznymi, zapobieganie sytuacjom zagrażającym życiu i zdrowiu oraz dobremu samopoczuciu, dążenie do własnego rozwoju; 2) potrzeby rozwojowe: uniwersalne zależne od okresu rozwojowego oraz występujące w sytuacjach mogących mieć niekorzystny wpływ na rozwój osoby chorej (niewystarczająca edukacja, problemy adaptacji społecznej, utrata krewnych); 3) potrzeby w sytuacjach zaburzeń stanu zdrowia (w zapewnieniu pomocy pielęgniarskiej) – pielęgniarka wykorzystuje pięć metod: – działanie „za” i „dla” pacjenta – polega na przejęciu tych czynności pielęgnacyjnych, których człowiek nie jest w stanie samodzielnie wykonać (np. zmiana pozycji u obłożnie chorego), – kierowanie, doradzanie, udzielanie wskazówek – w sytuacji, gdy pacjent musi dokonać wyboru i znaleźć optymalny sposób postępowania (warunkiem jest wzajemna komunikacja, np. ustalenie postępowania przy wyjściu pacjenta ze szpitala), – udzielanie wsparcia – dawanie pacjentowi możliwości swobodnego i otwartego wyrażania swoich myśli, emocji i uczuć przez aktywne słuchanie, akceptację, empatię, – stwarzanie środowiska sprzyjającego rozwojowi osoby wymagającej pomocy – zapewnienie środków materialnych, stworzenie atmosfery bezpieczeństwa, grupy wsparcia, – uczenie osób niemających wiedzy lub umiejętności koniecznych do podejmowania samoopieki. Asystowanie w samoopiece polega na umiejętnym stosowaniu wymienionych wyżej metod pomagania, w zależności od rodzaju deficytu samoopieki. Pielęgnowanie powinno być uzasadnione, tzn. kontakt pielęgniarki z pacjentem musi wynikać z zapotrzebowania na opiekę. Zgodnie z teorią Dorothy Orem, pomoc udzielana pacjentowi z zespołem stopy cukrzycowej powinna mieć charakter zachęcająco-edukacyjny. Proponuje ona system wspierająco-uczący, który powinien być zastosowany w opiece nad pacjentem mającym potencjalną zdolność do samoopieki, ale wymagającym wsparcia, motywowania, przekazywania określonej wiedzy i umiejętności lub pomocy w podejmowaniu decyzji. Najważniejszymi dla pacjenta rezultatami edukacji są: skuteczniejsze leczenie: większa sprawność fizyczna, mniejsza liczba powikłań, a przede wszystkim dłuższe życie; autonomia stylu życia: zmniejszenie zależności od osoby prowadzącej leczenie, czyli większa swoboda życia; rzadsze wizyty w przychodni i laboratorium (zmniejszenie stresu, więcej wolnego czasu, mniejsze koszty leczenia, mniejsza absencja w pracy). Program projektu jest przeznaczony do realizacji wśród pacjentów w warunkach domowych przez pielęgniarkę rodzinną w czasie umówionych wizyt domowych. Jednym z najpoważniejszych powikłań, które może dotknąć chorego na cukrzycę jest tzw. zespół stopy cukrzycowej. Choroba ta początkowo powoduje trudności w poruszaniu się, przewlekłe dolegliwości bólowe, a nieleczona kończy się amputacją kończyny. Głównym celem projektu jest zmotywowanie pacjentów do właściwej pielęgnacji stóp, pozwalającej na zmniejszenie ryzyka wystąpienia zespołu stopy cukrzycowej. Edukacja terapeutyczna stała się tak samo ważna jak leczenie dietą, lekami lub wysiłkiem. W Polsce edukacja chorych na cukrzycę ma wieloletnią tradycję. Wywodzi się ona z poglądów, które głosił przed II wojną światową socjolog Florian Znaniecki. W pracy pielęgniarki rodzinnej z człowiekiem chorym na cukrzycę bardzo ważnym elementem jest przygotowanie pacjenta z zespołem stopy cukrzycowej do samoopieki w środowisku domowym. Istotnym celem tego przygotowania jest przekazanie choremu wiedzy i umiejętności koniecznych do prowadzenia skutecznej samokontroli. Podstawowym wymogiem w tym procesie jest zmotywowanie pacjenta do codziennej realizacji zaleceń wynikających z leczenia. W leczeniu cukrzycy prowadzi się edukację indywidualną i grupową. Wykazano w badaniach, że metody edukacji grupowej są skuteczniejsze niż indywidualnej. Szczególnie cenną metodą edukacji grupowej są tzw. grupy wsparcia, w których chorzy dzielą się doświadczeniami. Edukacja indywidualna natomiast jest konieczna w sytuacjach wyjątkowych, kiedy stosuje się rzadkie metody leczenia, np. pompy insulinowe. Edukacja pacjenta może być prowadzona indywidualnie lub grupowo jako integralna część kontaktów osobistych między pielęgniarką a pacjentem. Podczas nauczania należy pamiętać o takim przygotowaniu programu edukacyjnego, by jego treści i zaangażowanie pacjenta były dostosowane do jego wieku i możliwości. Korzyścią edukacji indywidualnej jest możliwość dostosowania jej do indywidualnych potrzeb, umiejętności i wiedzy pacjenta. Jest ona jednak czasochłonna. Edukacja grupowa pozwala na zwiększenie motywacji oraz zmianę zachowania pacjenta. Najkorzystniejsze są małe 6–10-osobowe grupy. Obecność innych uczestników szkolenia sprzyja bezpośredniej wymianie wiedzy, pomaga oswoić się z chorobą i zmniejsza napięcie emocjonalne. Ten typ edukacji pozwala na zaoszczędzenie czasu. Prowadzi się także zajęcia praktyczne, gdzie organizuje się np. zakupy w sklepie, ćwiczenia fizyczne itp. Maj to na celu przygotowanie chorych i ich rodzin do skutecznej samokontroli oraz samoopieki, stworzenie warunków do zapobiegania ostrym i przewlekłym powikłaniom. Formy edukacyjne to: dyskusje w niewielkich grupach, panele, inscenizacje, demonstracje, „burza mózgów”. Planując nauczanie chorych na cukrzycę należy mieć na uwadze, iż zdolność do zapamiętywania informacji u tych pacjentów jest niewielka, bardzo wielu z nich nie rozumie najprostszych wyrażeń medycznych. Chorych, szczególnie tych z cukrzycą typu 2, od początku przygotowuje się na jej postępujący przebieg, wymagający stopniowych zmian w leczeniu. Istotą tego postępowania jest to, że wypracowano koncepcję leczenia zespołowego, według której pacjent jest pełnoprawnym członkiem. W skład zespołu wchodzą: chory, lekarz, pielęgniarka – edukator. Na wyższym szczeblu organizacyjnym opieki znajdują się dodatkowo: diabetolog, drugi edukator, psycholog, fizjoterapeuta, a w razie konieczności postępowania wysokospecjalistycznego także specjaliści z innych dziedzin, np. położnik, ortopeda, chirurg naczyniowy. Pielęgniarka pełni kluczową rolę w zespole terapeutycznym, a jej rola obejmuje m.in. naukę samokontroli i promocję zdrowego stylu życia, co zobowiązuje ją do posiadania wiedzy zgodnej z najnowszymi standardami. W pierwszych badaniach wykazano, że ogólna wiedza u pielęgniarek na temat cukrzycy różni się na poszczególnych oddziałach. Najszerszą wiedzę mają pielęgniarki pracujące na oddziale wewnętrznym, następnie na oddziale chirurgii ogólnej i naczyniowej. Na samym końcu natomiast plasują się pielęgniarki pracujące na oddziale stacji dializ. Drugie badanie wykazało, że stopień wiedzy pielęgniarek o objawach hipo- i hiperglikemii oraz interpretacji wskaźników kontroli cukrzycy był na poziomie dość dobrym. Stwierdzono jednak niewystarczającą znajomość kluczowych elementów prowadzenia edukacji zdrowotnej u pacjentów diabetologicznych. Przemiany, które dokonują się w różnych obszarach życia społecznego wpływają znacząco na charakter i cele pracy pielęgniarki, która jest profesjonalistką w pielęgnowaniu i edukacji. Jedną z funkcji zawodowych pielęgniarki, która wynika z realizowanych zadań, jest funkcja wychowawczo-edukacyjna. Najważniejszymi jej cechami jest kształtowanie prawidłowych zachowań zdrowotnych, przygotowanie chorego do samoopieki w domu oraz uświadomienie poczucia odpowiedzialności za własne zdrowie. W związku z tym pielęgniarki podejmują różne formy dokształcania się, uczestniczą w wielu kursach, szkoleniach oraz konferencjach, a od niedawna specjalizują się w dziedzinie diabetologii w celu lepszego przygotowania do roli zawodowej. Według Szewczyk główną rolę w przygotowaniu do życia z cukrzycą odgrywa pielęgniarka edukacyjna, która ma ciągły i częsty kontakt z osobą chorą. W badaniach Krystoń-Serafin et al. wykazano, że w roli edukatora aż 60% pacjentów opowiedziało się za pielęgniarką . Badania Ławskiej ukazują, że pacjenci oceniają udział pielęgniarki w edukacji diabetologicznej w 48% w stopniu dobrym, a w 46,6% w stopniu bardzo dobrym. Pielęgniarka jest pierwszą osobą, która dostrzega problemy pacjentów i stara się im pomóc. Ocenia poziom wiedzy chorego, umiejętność radzenia sobie w trudnej sytuacji, pomaga w wykonywaniu pomiarów, uczy w jaki sposób kontrolować stan zdrowia. Niezaprzeczalne jest, że każdy chory troszczy się o własne zdrowie, dlatego aktywne włączanie go w proces edukacji ma istotny wpływ na zwiększenie motywacji do smokontrolii/samoopieki. Zauważyła to w swej teorii Dorothy Orem, dzięki której można zintensyfikować działania przez rozpoznanie deficytów samoopieki. Zaprezentowany w niniejszej pracy przykładowy program edukacji i współdziałania pielęgniarki z chorym na cukrzycę jest niezbędny do wdrożenia u pacjenta z zespołem stopy cukrzycowej w środowisku domowym. Włączenie rodziny w proces edukacji jest gwarancją rozpoznania i rozwiązania deficytów samoopieki. Zastosowanie edukacji terapeutycznej z wykorzystaniem teorii D. Orem w pracy pielęgniarki rodzinnej jest zatem umocnieniem wiary chorego w możliwości zmniejszenia zależności od choroby, a co za tym idzie poprawy jakości życia i wyników leczenia. ( badania : Grażyna Dębska i wsp.)